Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης διδάσκει, πώς το έθνος μπορεί να αναστηθεί!

Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης
Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς των Ελλήνων

Σήμερα, παρά ποτέ, οι διδαχές του Αυτοκράτορα Ιωάννη Γ΄Δούκα Βατάτζη, του ανδρός που έδωσε νέα πνοή στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, είναι όχι μόνο συνετές, αλλά και επιβεβλημένες! 

Αν το ζητούμενο είναι, η πατρίδα να απεγκλωβιστεί από τις ταπεινωτικές συμπεριφορές των πολιτικών που οδήγησαν την Ελλάδα σε εθνική, οικονομική και ηθική κρίση, τότε ο λόγος και οι πράξεις του Ιωάννη πρέπει να διδαχθούν και στους ανθρώπους της εξουσίας και στον λαό. Έτσι, θα ξέρουμε ποιοι είμαστε και πού θέλουμε να πάμε... 

Πολιτική συμπεριφορά εντός της αυτοκρατορίας:

Μείωση φόρων, περιορισμός εισαγωγών ειδών πολυτελείας, αύξηση εξαγωγών

Ο Ιωάννης Βατάτζης είχε πολυδαίδαλο μυαλό μα και σεμνή, ευαίσθητη ψυχή. Ζούσε και μεγάλωνε μέσα στην αυτοκρατορία της Νίκαιας, έτσι, καθημερινά, έβλεπε ότι ο λαός υπέφερε. 

Και όταν ένας λαός υποφέρει, το κράτος του δεν μπορεί να μεγαλουργήσει. 

Κατά συνέπεια ήξερε ότι εκτός της ενδυνάμωσης του στρατού και του στόλου, εκτός της εμψύχωσης των στρατιωτών του, απαραίτητος πυλώνας για την ανάπτυξη της αυτοκρατορίας του ήταν η σταθερότητα στο εσωτερικό της. Αυτή η σταθερότητα μπορούσε να επιτευχθεί μόνον με μέτρα υπέρ του λαού, με μέτρα που θα βελτίωναν το βιοτικό επίπεδο των φτωχών.

Το έργο του στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας ήταν σπουδαίο, και αποτελεί πρότυπο για κάθε ηγέτη, ανεξαρτήτως αιώνος που κυβερνά, αν θέλει αυτός την ευημερία του λαού και του κράτους του.

Ο Βατάτζης υιοθέτησε ένα πρόγραμμα οικονομικής ανόρθωσης, του οποίου το κέντρο βάρους ήταν η ευημερία των χαμηλών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων. Έλαβε μέτρα αναζωογόνησης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, αλλά και του εμπορίου. Έλαβε αυστηρά μέτρα κατά των καταχρήσεων και σπαταλών από την πλευρά της διοίκησης. Ασχολήθηκε ο ίδιος, στο όριο του επιτρεπτού λόγων των υποχρεώσεων του, με την αγροτική ζωή. Ζούσε μακριά από την χλιδή και τον πλούτο, έδινε το παράδειγμα προς μίμηση! Ακόμα και τον ίδιο του τον γιο επέπληξε, όταν εμφανίστηκε μπροστά του με ακριβή και φαντασμαγορική ενδυμασία.

Εφάρμοσε πολιτική χαμηλής φορολογίας, περιόρισε τις εισαγωγές ειδών πολυτελείας και νουθετούσε το στενό κι ευρύτερο περιβάλλον του να ζει λιτά, στην πράξη, όχι στην θεωρία.

Απέδειξε στον λαό του ότι κάποιος που ζει, συμπεριφέρεται κι εργάζεται σωστά και συνετά, μακριά από καταχρήσεις, μπορεί να εξοικονομήσει χρήματα που θα βελτιώσουν την ζωή. Το απέδειξε έμπρακτα. Με έσοδα που προέκυψαν από αγροτικές εργασίες στα κτήματά του, στις οποίες πολλές φορές συμμετείχε και ο ίδιος (αν δεν ηγείτο της στρατιωτικής δύναμης ή της διπλωματικής προσπάθειας εκτός συνόρων), κατασκεύασε ένα στέμμα που πρόσφερε στην γυναίκα του. Τι ιδιαίτερο είχε αυτό το στέμμα; Χρηματοδοτήθηκε από τις πωλήσεις αυγών του κτήματός του και γι΄ αυτό έμεινε στην ιστορία γνωστό ως «ωάτον» στέμμα.

Τα μέτρα περιορισμού των εισαγωγών συνοδεύτηκαν από μέτρα αύξησης των εξαγωγών, για παράδειγμα ακριβών υφασμάτων και πολυτελών ειδών έναντι χρυσού.

Η οικονομική ευρωστία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας ήταν γεγονός, και ο λαός πίστευε και εμπιστευόταν τον αυτοκράτορά του. Βέβαια, ο Βατάτζης, όπως και η πρώτη του γυναίκα, έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις τέχνες. Πίστευε ότι χωρίς παιδεία και επιστήμες, οι άνθρωποι ήταν καταδικασμένοι. Έτσι, έκανε όλες τις απαραίτητες ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Νικηφόρος Βλεμμύδης και ο Γεώργιος Ακροπολίτης, ζούσαν και δρούσαν εκείνη την εποχή στην αυτοκρατορία της Νίκαιας, και με το έργο τους συνέβαλαν τα μέγιστα για την πρόοδο των γραμμάτων και των επιστημών.

Επίσης, με την σημαντική συμβολή της πρώτης συζύγου του, της Ειρήνης, ο Βατάτζης ίδρυσε σχολεία και βιβλιοθήκες, μοναστήρια, ναούς, νοσοκομεία και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Επέτυχε αξιοσημείωτη σταθερότητα στο εσωτερικό της χώρας του, για την διατήρηση της οποίας έπρεπε να ληφθούν μέτρα φύλαξης των συνόρων. Έτσι, έκτισε κατά το μήκος των συνόρων ισχυρά φρούρια και στις γύρω περιοχές έδωσε γη στους φτωχούς, να την φροντίζουν και να την υπερασπίζονται. Στην πραγματικότητα, ο Βατάτζης αναβίωσε τον θεσμό των ακριτών μέσω της επανίδρυσης των στρατιωτικών αγροκτημάτων. Κατά αυτόν τον τρόπο ενισχύθηκε αποτελεσματικά η άμυνα. Γιατί, ποιος αγρότης-στρατιώτης δεν θα υπερασπιζόταν την γη του, την ζωή του, από τις ορδές των εχθρών στα σύνορα της αυτοκρατορίας; 

(Απόσπασμα από το βιβλίο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης - Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς των Ελλήνων, Ν. Μάρκου, εκδ. Κάδμος)