Πλάτων: Πρώτος αυτός, παγκοσμίως, διατύπωσε την σκέψη του καθορισμού των τιμών των αγαθών από την Πολιτεία

11/11/2024

 Πλάτων: Θέλει σε κάθε περίπτωση το πρωτείο της αρετής και όχι των χρημάτων

Όσο για τον μαθητή του Σωκράτη Πλάτωνα και πέρα από την λίγο-πολύ γνωστή φιλοσοφία του των ιδεών μπορούμε να πούμε ότι είναι ο κατ’ εξοχήν φιλόσοφος ή «οικονομολόγος» της κοινοκτησίας.

 

Ο Πλάτων λοιπόν φθάνει σε σημείο να διατυπώνει επαναστατικές για την εποχή του θέσεις. Φρονεί ότι η σύλληψη της «Πολιτείας», ως κοινωνικού-οικονομικού-πολτικού φαινομένου, είναι τόσο μεγάλη, που μόνο λίγοι και όντως «φιλόσοφοι» μπορούν να την ενστερνισθούν. 

 

Ο κοινός άνθρωπος συνεχίζει είναι άπληστος με ροπή προς την «χρηματιστική», δηλαδή το κυνήγι του χρήματος για το χρήμα (ηδονισμός). Η δε σχετική παρατήρηση του, «ότι «πᾶς γάρ ὁ τ’ ἐπί γῆς καί ὑπό γῆς χρυσός ἀρετῆς οὐκ ἀντάξιος» μας παραπέμπει στο ευαγγελικό χωρίο «τί δέ ὠφελήσει ἄνθρωπο ἐάν… τήν ψυχήν αὐτού ἀπωλέσει;». Θέλει σε κάθε περίπτωση το πρωτείο της αρετής και όχι των χρημάτων και δια αυτό λέγει « …χρημάτων ἐπιμέλειαν … εἰρήκαμεν ὡς χρή τελευταῖον τιμᾶν». 

 

Η προσήλωση του στο ιδεώδες της αρετής, της ευνομίας και της δικαιοσύνης προσλαμβάνει τέτοιες διαστάσεις, ώστε να μην διστάζει να θεωρεί άτοπο να ιδρύεται η «Πολιτεία» εγγύς της θαλάσσης. Διότι έτσι θα αποφεύγεται το καπηλικόν εμπόριον, δηλαδή το λιανικό η μικρεμπόριο, που κατά τον Πλάτωνα ευθύνεται για την κατάπτωση των ηθών των πολιτών. 

 

Είναι όμως της γνώμης ότι ο θεσμός του εμπόρου και δη του μεγαλέμπορου είναι απαραίτητος για την Πολιτεία, διότι «μένοντες αὐτούς περί τήν ἀφοράν… ἀντ’ ἀργυρίου ἀλλάξασθαι…ὅσοι τι δέονται πριᾶσθαι». 

 

Από την άλλη μεριά διατυπώνει ως πρώτος στην παγκόσμια οικονομική ιστορία την σκέψη του καθορισμού των τιμών των αγαθών από την Πολιτεία. Γίνεται δηλαδή ο πρόδρομος του «σοσιαλιστικού» συστήματος της «κεντρικής διακυβέρνησης» με πρωταρχικό όμως σκοπό την διατήρηση της αρετής και την αποφυγή της κερδοσκοπίας (“χρηματιστικής”). 

 

Απόλυτα συνεπής στις τοποθετήσεις του ο Πλάτων διατυπώνει και την σχετική θεωρία του για το νόμισμα, ως έχοντος συμβολική, αντικειμενική ή εξωγενή αξία και όχι μεταλλική, εσωτερική ή ενδογενή αξία. Έτσι ο Πλάτων είναι ο πρώτος που υιοθετεί την συμβολική, αντί-χρηματιστική και αντί-ηδονιστική θεωρία της μη μεταλλικής αξίας του χρήματος. 

 

Παρόλο που ο Πλάτων φαίνεται να αποκρούει την είσπραξη τόκου για δανεισθέντα κεφάλαια δεν αντίκειται πλήρως στο θεσμό αυτό, καθώς θεωρεί εύλογο να καταβάλλεται τόκος ενός οβολού το μήνα δια μια δανεισθείσα δραχμή. Είναι νομίζω περιττό να τονισθεί ότι η κιβδηλεία του νομίσματος για τον Πλάτωνα ήταν «κόκκινο» πανί. 

 

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι η οικονομική σκέψη του Πλάτωνα περιστρέφεται πάντα γύρω από το θέμα της «ηθικής τάξεως» της Πολιτείας. Είναι τα σαφή όρια και περιθώρια μέσα στα οποία κάθε άτομο και κάθε ατομικό συμφέρον μπορούν να δρουν και να αντιδρούν.

 

Δημήτριος Γ. Μαυρίδης - Προϊστάμενος του Τμήματος Χρηματοοικονομικών Εφαρμογώνστο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας -Πηγή & Φωτογραφία