Καρλ Γιάσπερς: Οι Στωικοί έκαναν λάθος, δεν υπάρχει ανεξάρτητη σκέψη και ο άνθρωπος στην αποτυχία του πρέπει να στρέφεται στον Θεό

Καρλ Γιάσπερς και Ζήνων ο Κιτιεύς - Ιδρυτής του Στωικισμού 

30/12/2025

Οι οριακές καταστάσεις - θάνατος, τυχαιότητα, ενοχή και η ανασφάλεια του κόσμου - μου αποκαλύπτουν την αποτυχία. Τι κάνω εγώ έναντι αυτής της απόλυτης αποτυχίας, την οποία, άμα είμαι ευθύς, δεν μπορώ παρά να την αναγνωρίσω;

Η συμβουλή των Στωικών, να επιστρέψωμε δηλαδή στην ελευθερία μας με την ανεξαρτησία της σκέψης μας, δεν μας είναι αρκετή. Ο Στωικός έσφαλε, καθ΄ όσον δεν είδε αρκετά ριζικά την ανημποριά του ανθρώπου. Δεν κατάλαβε πως και η σκέψη είναι εξηρτημένη, πως καθαυτή είναι κενή και είναι υποχρεωμένη να προσφεύγει σ΄ αυτό που της προσφέρεται. Και δεν είδε πως και η παραφροσύνη είναι δυνατή. 

Ο Στωικός με την απλή ανεξαρτησία της σκέψης, μας αφήνει χωρίς παρηγοριά. Γιατί αυτής της σκέψης της λείπει κάθε περιεχόμενο. Μας αφήνει χωρίς ελπίδα, γιατί αποκλείει κάθε απόπειρα αυθόρμητης εσωτερικής μεταστροφής, κάθε πλήρωση ως δωρεά αγάπης και κάθε ελπιδοφόρα αναμονή μιας δυνατότητας. 

Αλλά αυτό που επιζητεί ο Στωικός είναι γνήσια φιλοσοφία. Η πηγαία εμπειρία των οριακών καταστάσεων ωθεί προς την κατάκτηση της οδού προς το Είναι, μέσω της αποτυχίας. 

Είναι αποφασιστικός για τον άνθρωπο ο τρόπος που βιώνει την αποτυχία: Αν του μένει καλυμμένη και στο τέλος τον συντρίβει ως απλό γεγονός ή αν μπορεί να την βλέπει ακάλυπτη και να την θεωρεί ως σταθερό όριο της εγκόσμιας ύπαρξής του. Αν αρπάζεται από φανταστικές λύσεις και επαναπαύσεις, ή αν την δέχεται ευθέως και στέκεται σιωπηλός μπροστά στο ανερμήνευτο. Ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος βιώνει την αποτυχία του καθορίζει και το τι αυτός θα γίνει. 

Στις οριακές καταστάσεις αναφαίνεται ή το μηδέν ή γίνεται αισθητό αυτό που, παρά - και πάνω από - την διαβατικότητα των εγκοσμίων, πράγματι υπάρχει. Αυτή η ίδια η απελπισία ως γεγονός, με το να είναι δυνατή στον κόσμο, δείχνει επάνω από τον κόσμο, προς το εκείθεν.

Με άλλα λόγια: ο άνθρωπος ζητάει λύτρωση. Η λύτρωση τού προσφέρεται από τις μεγάλες παγκόσμιες σωτηριακές θρησκείες. Χαρακτηριστικό τους είναι η αντικειμενική εγγύηση της αλήθειας και της πραγματικότητας της σωτηρίας. Ο δρόμος τους οδηγεί στην πράξη της ατομικής μεταστροφής. Αυτά δεν μπορεί να τα προσφέρει η φιλοσοφία. Κι ωστόσο όλο το φιλοσοφείν είναι μια νίκη του κόσμου, ένα ανάλογον της σωτηρίας. -Πηγή: "Εισαγωγή στη Φιλοσοφία", Καρλ Γιάσπερς, εκδ. Δωδώνη. 

Ο Γερμανός φιλόσοφος και ψυχοπαθολόγος Καρλ Γιάσπερς (1883-1969) ήταν υπέρμαχος του Θεού και λάτρευε την αρχαία Ελλάδα. Αυτό που μάς προτείνει, είναι η αναζήτηση του βαθύτερου εαυτού μας, ο οποίος δεν μπορεί, μόνο με την λογική, να μάς αποκαλυφθεί και να μάς βοηθήσει, ιδιαίτερα στις δύσκολες/οριακές καταστάσεις. Ο Θεός είναι πάντα σύμμαχος του ανθρώπου, που οφείλει να προστρέχει σ΄ Αυτόν, για να μπορεί να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τις αποτυχίες του, ώστε να ζει καλύτερα...