Ορεστειακά: Αιματηρές συγκρούσεις και νεκροί στην "μάχη για την ελληνική γλώσσα"

 14/2/2022

Ο 22χρονος εφημεριδοπώλης Μαντάς έπεσε αιμόφυρτος σε αυτήν την "μάχη για την ελληνική γλώσσα", την οποία γλώσσα, τελικά, ντροπιάζουμε καθημερινά! 

Ορεστειακά ονομάστηκαν οι συγκρούσεις που σημειώθηκαν τον Νοέμβριο του 1903, στην Αθήνα, ανάμεσα στους υπερασπιστές της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και εκείνους του συντηρητικού δημοτικισμού. Αθώοι Έλληνες έχασαν την ζωή τους και το αίμα έβαψε τους δρόμους. 

Είχε ληφθεί η απόφαση να ανεβεί η "Ορέστεια" του Αισχύλου μεταφρασμένη στην δημοτική γλώσσα, χρηματοδοτούμενη από τον βασιλιά Γεώργιο Α' στο Βασιλικό (Εθνικό πια) θέατρο. 

Όπως και έγινε. Σάββατο 1 Νοεμβρίου 1903, δόθηκε η πρώτη παράσταση. Η Μαρίκα Κοτοπούλη ενσάρκωνε την Αθηνά Παλλάδα και απήγγειλε το "Χαίρε της Τραγωδίας" του Κωστή Παλαμά, η μουσική ήταν του Στάνφορντ, εκτελεσμένη από την ορχήστρα του Ι. Καίσαρη. Την επομένη ημέρα, η εφημερίδα "Καιροί" χαρακτήρισε την Κοτοπούλη "ηθοποιό του μέλλοντος". 

Υπήρχαν όμως πανεπιστημιακοί που διαφωνούσαν κάθετα με την απόδοση στην δημοτική της αρχαίας τραγωδίας. Ένας εξ αυτών ήταν ο καθηγητής πανεπιστημίου Γεώργιος Μιστριώτης, στον οποίο οι εφημερίδες της εποχής είχαν κολλήσει τον τίτλο του "γλωσσοαμύντορος". 

Όταν ανακοινώθηκαν νέες παραστάσεις για 15 και 16 Νοεμβρίου, τα πνεύματα άρχισαν να οξύνονται. Στις 15 Νοεμβρίου ξεκίνησαν στην Φιλοσοφική Σχολή συζητήσεις και μάλιστα εκλέχθηκε επιτροπή "ήτις εκθύμως να εργασθή προ του κινδύνου ον διατρέχει η εθνική μας γλώσσα". Το απόγευμα ο Μιστριώτης έβγαλε νέο πύρινο και επιθετικό λόγο: "Εγώ παραιτούμαι., ας έλθη ο Παλαμάς να διδάξη". Οι φοιτητές φώναζαν συκοφαντικά συνθήματα. 

Την επομένη, στις 3 μ.μ., συγκεντρώθηκαν στο καφενείο του "Γαμβέττα", έκαναν πορεία προς το Βασιλικό θέατρο και καλούσαν τον λαό σε συμπαράσταση-διαδήλωση: "Ζήτω το Πανεπιστήμιον", "Ζήτω ο Μιστριώτης", φώναζαν. 

Έγιναν άγρια επεισόδια στην Σταδίου και στα Προπύλαια, συμπλοκές ανάμεσα σε φοιτητές και αστυνομικούς, έπεσαν έξι πυροβολισμοί και ακολούθησε ομοβροντία. Μια σφαίρα στρατιωτικού πέτυχε στο στήθος τον 22χρονο εφημεριδοπώλη Ι. Μαντά, και πολλοί μιλούσαν για τρεις νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. 

Πυροσβεστικές αντλίες παρατάχθηκαν μπροστά από τον σημερινό κινηματογράφο "Κοτοπούλη" και περιφρουρούσαν τον χώρο γύρω από το Βασιλικό θέατρο.. Στις 9.30 μ.μ. ξεκίνησε η παράσταση, και δεν σημειώθηκαν άλλα επεισόδια. 

Έγιναν έρευνες, ανακρίσεις, δίκη. Σύμφωνα με το σκεπτικό των δικαστών του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Γ. Αγγελέα, Δ. Ιωαννίδη και Π. Τσιτσεκλή:

"Επειδή ως προς τον κατηγορούμενον κ. Γ. Μιστριώτην εκ της ενεργηθείσης λεπτομερώς ανακρίσεως ενδείκνυται και διά μακρών ο εισαγγελεύς εν τη προτάσσει του εκτίθησιν ότι ο κατηγορούμενος ούτος παριστών εαυτόν ως μη ώφειλεν ως μόνον κατέχοντα το μονοπώλιον του πατριωτισμού, ίσως δε και άλλους σκοπούς επιδιώκουν διά λόγου εκφωνηθέντος την 9ην Νοεμβρίου π.ε. και δι΄ ιδιαιτέρων ομιλιών και δημοσιογραφικών συνεντεύξεων προκάλεσεν εξέγερσιν εις τα πνεύματα των φοιτητών επί αφορμή του γλωσσικού ζητήματος [...]"

Ο Γεώργιος Μιστριώτης δεν πτοήθηκε ούτε αποθαρρύνθηκε από τον άκρως επιθετικό λόγο των δικαστών αλλά και κάποιων εφημερίδων της εποχής, που τον αποκαλούσαν με ειρωνικό ύφος και ως "γέροντα πατέρα της φοιτητικής νεολαίας". Αντίθετα, στις 29 Ιανουαρίου, πήγε στο μάθημά του και μίλησε στην "ευγενή του πανεπιστημίου νεολαία". 

Στην πραγματικότητα, τα "Ορεστειακά" δεν ήταν μία διένεξη και σύγκρουση μόνο για το γλωσσικό ζήτημα. Τα προβλήματα και οι συγκρούσεις που σημειώθηκαν είχαν πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικά ερείσματα. (Πληροφορίες από το τεύχος Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας, 16/9/2004)

Σήμερα, ούτε τα αρχαία ελληνικά ούτε τα νέα ελληνικά προβληματίζουν τους Έλληνες, οι οποίοι μιλούν μια στραπατσαρισμένη γλώσσα, πασαλειμμένη με άφθονες ξένες λέξεις. Δυστυχώς, πρωτεργάτες αυτής της γλωσσικής κατάντιας είναι οι δάσκαλοι από το δημοτικό μέχρι το πανεπιστήμιο.