Θουκυδίδης: Ποιος ήταν αυτός ο Έλληνας που κατηγορήθηκε για προδοσία και ποιος είναι ο αιώνιος νόμος του που σήμερα τον περιφρονούμε

24/5/2023

Τα λόγια του διδάσκονται σε ισχυρές χώρες που θέλουν να αφεντεύουν τις ζωές όλων μας. Αλλά, τα ίδια αυτά λόγια, στην πατρίδα του Θουκυδίδη, δεν κάνει να ακούγονται, γιατί είναι επικίνδυνα. Πρόκειται για τον αιώνιο νόμο του ιστορικού μας, τον οποίο η σύγχρονη πολιτεία αγνοεί επιδεικτικά και καταστροφικά... 

Ποιος ήταν ο Θουκυδίδης; 

Αρχαίος Έλληνας ιστορικός, το ξέρουν αυτό όλοι, αφού η "Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου" (που ήταν εμφύλιος πόλεμος) είναι δικό του έργο, παγκοσμίως γνωστό, το οποίο μελετούν πολιτικοί επιστήμονες και στρατιωτικοί. Ήταν και στρατηγός, έτσι, όσα έγραφε, δεν ήταν θεωρίες και ουτοπίες, αλλά η δική του πραγματικότητα, την οποία κατέγραψε και μας την έστειλε κληρονομιά. 

Πότε γεννήθηκε και πότε πέθανε αυτός ο μεγάλος Έλληνας, δεν είναι γνωστό. Κατά πάσα πιθανότητα γεννήθηκε μεταξύ 460-455 π.Χ. και πέθανε μάλλον το 400 π.Χ. από άγνωστη σε μας αιτία.  

Το όνομα του πατέρα του ήταν Όλορος και εικάζεται πως ήταν θρακικής καταγωγής, ενώ μητέρα του ήταν η Ηγησιπόλη. Ο Όλορος ήταν πολύ πλούσιος από τα ορυχεία χρυσού που κατείχε στην Σκαπτή Ύλη του Παγγαίου. Έτσι λοιπόν ο Θουκυδίδης ανήκε στην μερίδα των ολιγαρχικών. Ωστόσο, κατά την νεαρή του ακόμα ηλικία είχε δεχθεί επιρροές από τις νέες ιδέες του διαφωτισμού και από τότε άρχισε να μελετά τις δημοκρατικές αντιλήψεις της εποχής του.

Έγραψε την Ιστορία του με βάση την αρχή του διαχωρισμού της Ηθικής από την Πολιτική και εξιστόρησε τα πολεμικά γεγονότα με ύφος γλαφυρό αλλά τηρώντας ουδετερότητα και δίνοντας βάρος στην ακρίβεια των γεγονότων. Στην ουσία, παρέδωσε στους μεταγενέστερους ως κληρονομιά, εκτός των συγκλονιστικών πολεμικών στοιχείων, και την πολιτική ιστορία της Ελλάδας. 

Η δραματική πραγματικότητα του πολέμου και της κοινωνίας εκφράστηκε με συγκλονιστικό τρόπο από τον Θουκυδίδη, συμπεριλαμβανομένης και της περιγραφής του λοιμού των Αθηνών. Ακόμα και αν τα πολεμικά γεγονότα παρουσιάζονται ενίοτε με μονότονο τρόπο, ο Θουκυδίδης μάς παραδίδει αναλυτικότατες παρατηρήσεις που εκφράζουν το ιστορικό περιβάλλον της εποχής του. 

 Ο Θουκυδίδης κατηγορήθηκε για προδοσία

Το 424 π.Χ. εξελέγη στρατηγός και καθήκον του ήταν να παρακολουθεί τις κινήσεις των Σπαρτιατών στην Θράκη όπου υπήρχαν αθηναϊκές κτήσεις. Δυστυχώς για τον Θουκυδίδη, ο στρατηγός Βρασίδας κινήθηκε πιο γρήγορα από αυτόν στην Χαλκιδική, και προχώρησε γρήγορα σε συμφωνία με τους κατοίκους της Αμφίπολης αλλά και τους Αθηναίους που βρίσκονταν εκεί. Ο Θουκυδίδης δεν είχε προφτάσει να πάει εκεί. Μετά την ταπεινωτική συνθηκολόγηση της Αμφίπολης, ο Θουκυδίδης κατηγορήθηκε για προδοσία και, μάλιστα, καταδικάσθηκε σε θάνατο! 

Αναγκάστηκε λοιπόν να αυτοεξοριστεί στην Σκαπτήν Ύλη της Θράκης, όπου παρέμεινε για 20 χρόνια, αλλά επισκεπτόταν κάποτε-κάποτε την Μακεδονία, την Πελοπόννησο και την Σικελία, εκεί δηλαδή όπου εξελισσόταν ο πόλεμος, τον οποίο περιέγραψε ως το 21ο έτος του (411 π.Χ.). 

Όταν ακυρώθηκε η ποινή του, επέστρεψε στην Αθήνα το 403 π.Χ.. Η πόλη όμως ήταν κατεστραμμένη. Ο Θουκυδίδης, βαθύτατα θλιμμένος, επέστρεψε στα κτήματά του στην Σκαπτή Ύλη, όπου συνέχισε να γράφει την Ιστορία του. 

Για τον Θουκυδίδη είχε μεγάλη σημασία η θρησκεία, ωστόσο περιέγραψε τα γεγονότα μη αποδεχόμενος την παρέμβαση των θεών στα δρώμενα των ανθρώπων. Αντίθετα, τα περιέγραφε με ορθολογικό τρόπο, τονίζοντας ότι τυχαία γεγονότα και δράσεις των θνητών μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά ή θετικά την έκβαση των μαχών.

Έγραφε λοιπόν ως ιστορικός και όχι ως χρονογράφος, και με χρονολογική ακρίβεια, τις ιστορίες του Πελοποννησιακού Πολέμου που στην πραγματικότητα διήρκεσε 27 έτη με μια περίοδο "ύποπτης" ανακωχής ενδιάμεσα. Δεν μίλησε μόνο για τα γεγονότα που ο ίδιος έζησε, αλλά και γι΄ αυτά, τα στοιχεία των οποίων περισυνέλεγε και τα οποία μελετούσε με σχολαστικότητα και ελέγχοντάς τα εξονυχιστικά. Παρουσίαζε τις πράξεις όλων των παρατάξεων, ζητώντας να αποδοθεί με δίκαιο τρόπο η Ιστορία του. Στις δημηγορίες του, έβαζε πάντα δύο ομιλητές να αντιπαρατίθενται, εκτός δύο περιπτώσεων, στον Επιτάφιο του Περικλή και στην δημηγορία του Ερμοκράτους. 

Έγραψε και για τα ιστορικά πρόσωπα της εποχής του. Για παράδειγμα, τον Περικλή τον θεωρούσε άριστο ρήτορα, τον Θεμιστοκλή ευφυή, ενώ ήταν αρνητική η κριτική του για τον Αλκιβιάδη και τον Κλέωνα. 

Ο Θουκυδίδης περιέγραψε τα γεγονότα με την μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα καθώς και με ακρίβεια και με ορθολογική μέθοδο. Θέλησε έτσι να μεταφέρει σημαντικά μηνύματα στους ανθρώπους όχι μόνο της εποχής του, αλλά και των μελλοντικών γενεών. Γιατί το δράμα της ιστορίας των ανθρώπων δεν γνωρίζει χρονικά όρια. 

Κάποια από τα σοφά λόγια του Θουκυδίδη που κληρονομήσαμε: 

- Αλλά είναι αιώνιος νόμος, ο ασθενέστερος να περιορίζεται από τον ισχυρότερο.

-Εκεί που έχουν οριστεί μεγάλα βραβεία για την αρετή, εκεί οι πολίτες είναι άριστοι άνδρες.

-Μια πόλη ωφελεί τα άτομα περισσότερο όταν αυτή ακμάζει στο σύνολό της, παρά όταν ευτυχεί ο κάθε ένας ατομικά, γιατί τότε η πόλη δυστυχεί. 

-Τρία πράγματα είναι επιβλαβή κατ΄ εξοχήν στην πολιτεία: Ο οίκτος, η ηδονή των λόγων και η επιείκεια. 

-Δύο πράγματα είναι κατ΄ εξοχήν αντίθετα προς την ορθή σκέψη: Η ταχύτητα και η οργή. Το μεν ένα συνήθως συνυπάρχει με την ανοησία, το δε άλλο με την αγροικία και την στενότητα της σκέψεως.