Ο Έλληνας πατέρας του πυροβολικού και των drones!

31/7/2025

Ο Αρχύτας γεννήθηκε στην ελληνική πόλη του Τάραντα της Κάτω Ιταλίας το 428 π.Χ. Άλλες πηγές όμως αναφέρουν ότι γεννήθηκε το 435, το 431 ή και το 410 π.Χ. Η τελευταία ημερομηνία πιθανότατα δεν ευσταθεί. 

ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ Δ. ΚΑΡΥΚΑ

Υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα, πυθαγόρειος φιλόσοφος, πολιτικός, στρατηγός, μαθηματικός, εφευρέτης και μηχανικός. Η περίφημη “Περιστερά” του ήταν το πρώτο “drone” θα λέγαμε στην ιστορία. Ωστόσο φαίνεται είχε  συμμετοχή στην “εφεύρεση” των καταπελτών.

Υπήρξε μαθητής του Φιλολάου από τον Κρότωνα και με την σειρά του κατέστη δάσκαλος πολλών. Η αγάπη του στα μαθηματικά και την μηχανική τον οδήγησε σε ανακαλύψεις και εφευρέσεις. Υπήρξε όμως και άριστος πολιτικός και στρατηγός. Σύμφωνα με τις πηγές εκλέχθηκε 7 φορές στρατηγός της πόλης του, του Τάραντα και ουδέποτε ηττήθηκε στο πεδίο της μάχης.

Υπήρξε ουσιαστικός κυβερνήτης της πόλης του από το 380 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του (το 355, 350 ή 347 π.Χ. ανάλογα με την πηγή) έχοντας καταστήσει την πόλη του περιφερειακή δύναμη ικανή να παρατάξει 30.000 πεζούς και 4.000 ιππείς, όπως μαρτυρά ο Στράβων.

Ήταν δίκαιος ηγεμόνας ώστε να τηρούνται οι ισορροπίες και η γαλήνη στην πόλη του. Σώφρων και πάντα ψύχραιμος, αποτελούσε πρότυπο και πολλοί λόγοι του κατέστησαν παροιμιώδεις φράσεις στην Αρχαιότητα. Ποτέ δεν τιμωρούσε κάποιον όταν ήταν θυμωμένος.

Συνέγραψε επιστημονικές πραγματείες από τις οποίες λίγα πράγματα σώθηκαν. Υπήρξε μεγάλος μαθηματικός και μάλιστα έλυσε το περίφημο «Δήλιον Πρόβλημα» (Ο Διπλασιασμός του κύβου, ένα από τα τρία γνωστά προβλήματα της αρχαιότητας), αλλά ασχολήθηκε και με την αστρονομία, την οπτική και την ακουστική.

Θεωρείται όμως και ο πατέρας της Μηχανικής. Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο ήταν ο πρώτος που μεθοδικά συνέδεσε την Μηχανική με τα Μαθηματικά. Θεωρείται εφευρέτης της τροχαλίας αλλά και ως ένας εκ των εφευρετών των καταπελτών.

Όσον αφορά την περίφημη «Περιστέρα», ο Ρωμαίος ιστορικός Γέλλιος, επικαλούμενος αρχαιότερές του πηγές, αναφέρει ότι ο Αρχύτας κατασκεύασε ένα ξύλινο ομοίωμα περιστεράς που πετούσε μέσω ενός μηχανισμού που είχε εφεύρει με τη χρήση πεπιεσμένου αέρα, κάτι σαν ένα είδος πρώιμου κινητήρα «τζετ». Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και οι μεταγενέστεροί του Ρωμαίοι συγγραφείς τον θεωρούσαν έναν μεγάλο άνδρα και επιστήμονα.

Η φήμη του παρέμεινε αναλλοίωτη στην Δύση και κατά την Αναγέννηση και μεγάλοι διανοητές εμπνεύστηκαν από αυτόν ενώ έγινε μέχρι ήρωας φανταστικού μυθιστορήματος. Μέχρι και στις μέρες μας ο Αρχύτας είναι πιο γνωστός στην Δύση από ότι στην Ελλάδα, τέκνο της οποίας ήταν. Ένας κρατήρας της Σελήνης και ένας αστεροειδής «βαπτίστηκαν» με το όνομά του.

Δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για την συμβολή του στην ανακάλυψη, ή σωστότερα, στην ανάπτυξη του «καταπελτικού», αλλά δεδομένου ότι η πρώτη μαζική και αποτελεσματική χρήση καταπελτών έγινε από τον Διονύσιο των Συρακουσών κατά των Καρχηδονίων στη Μοτύη το 397 π.Χ.

«Και γαρ το καταπελτικόν ευρέθη κατά τούτον τον καιρόν εν Συρακούσαις, ως αν των κρατίστων τεχνιτών πανταχόθεν εις ένα τόπον συνηγμένων» (Και πράγματι οι καταπέλτες εφευρέθηκαν εκείνον τον καιρό στις Συρακούσες, γιατί είχαν συγκεντρωθεί εκεί από παντού οι καλύτεροι των τεχνιτών), αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης.

Μοτύη

Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. οι Έλληνες της Σικελίας πολεμούσαν για μια ακόμη φορά κατά των προαιώνιων αντιπάλων τους, των Καρχηδονίων. Ο Διονύσιος των Συρακουσών, αυτή τη φορά επιθυμούσε να προετοιμάσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις ελληνικές δυνάμεις.

Πέραν όμως των κλασσικών όπλων οι μηχανικοί του Διονυσίου επινόησαν ένα νέο όπλο, τον καταπέλτη. Ο καταπέλτης ήταν μια βλητική πολεμική μηχανή, ικανή να διαπερνά τις ασπίδες των αντιπάλων (τις πέλτες). Στην πρώτη του μορφή ήταν ένα όπλο κατά προσωπικού, σχεδιασμένο ειδικά κατά των πυκνών φαλαγγών. Οι πρώτοι καταπέλτες ήταν απλής σχεδίασης και κατασκευής.

Ονομάστηκαν γαστραφέτες γιατί ο χειριστής τους, τους στήριζε στην κοιλιά του (στη γαστέρα) κατά την επαναγέμιση, ίσως και κατά τη βολή. Οι γαστραφέτες στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά μεγάλες βαλλίστρες (σταυρωτά τόξα), όμοιες σχεδόν με τις αντίστοιχες μεσαιωνικές. Ο γαστραφέτης έβαλε ένα μεγάλο βέλος, με μεγάλη ταχύτητα και άρα διατρητική ικανότητα.

Το βεληνεκές μάχης του ήταν ικανοποιητικό για την εποχή. Παράλληλα, ο Διονύσιος διέταξε την κατασκευή πολυώροφων πολιορκητικών πύργων, εξοπλισμένων με γέφυρες και καταπέλτες, αλλά και μεγαλυτέρων και ισχυρότερων πολεμικών πλοίων, τετρήρεων και πεντήρεων.

Όταν ετοιμάστηκαν όλα ο Διονύσιος κίνησε, το 397 π.Χ., επικεφαλής 80.000 πεζών, 3.000 ιππέων και για πρώτη φορά στην ιστορία εκατοντάδων πολεμικών μηχανών κατά της Μοτύης, της κύριας βάσης των Καρχηδονίων στη Σικελία. Οι Έλληνες άρχισαν την πολιορκία της Μοτύης υψώνοντας ανάχωμα. Πριν ολοκληρώσουν όμως τις εργασίες έφτασαν στην πόλη καρχηδονιακές ενισχύσεις – 100 πλοία υπό τον Ιμίλκωνα.

Ο Διονύσιος όμως επάνδρωσε τα πλοία με πολλούς τοξότες και σφενδονήτες και έταξε τους καταπέλτες του στην ακτή. Έτσι η επίθεση των Καρχηδονίων αποκρούσθηκε εύκολα, καθώς τα βέλη των καταπελτών έκαναν θραύση στους αντιπάλους και όπως ιστορεί ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, «κατάπληξιν είχε μεγάλην τούτο το βέλος διά το πρώτως ευρεθήναι κατ’εκείνον τον καιρόν».

Οι οξυβελείς γαστραφέτες λοιπόν και ο αιφνιδιασμός που προκάλεσαν στους Καρχηδονίους έδωσαν την νίκη στους Έλληνες και εξανάγκασαν τον Ιμίλκωνα σε αποχώρηση. Κατόπιν ο Διονύσιος χρησιμοποίησε κατά των τειχών τους καταπέλτες, αλλά και τους εξαώροφους πολιορκητικούς του πύργους. Τελικώς οι μηχανές των Ελλήνων επέτυχαν να δημιουργήσουν ρήγμα στο τείχος και εισήλθαν στην πόλη.

Οι υπερασπιστές της, μαζί με τους κατοίκους υποχώρησαν εντός της πόλης και οχυρώθηκαν στα σπίτια αλλά τελικά ύστερα από άγρια ολονύκτια σύγκρουση κατέλαβε την πόλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Διονύσιος σταύρωσε όλους τους Έλληνες μισθοφόρους των Καρχηδονίων που συνέλαβε αιχμαλώτους με την κατηγορία της προδοσίας…Πηγή: history-point.gr