 |
| Αρχηγέτης της Γεωγραφίας, μίας από τις πιο σημαντικές επιστήμες, είναι ο Όμηρος |
Στην εποχή μας, οι μαθητές, δηλαδή οι αυριανοί υπεύθυνοι πολίτες, διδάσκονται ότι η γεωγραφία δεν είναι σημαντική επιστήμη, αφού δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση του προσωπικού τους μέλλοντος. Ωστόσο ο Στράβων, ο γεωγράφος και ιστορικός που γεννήθηκε στην Αμάσεια του Πόντου το 63 π.Χ. τονίζει:
Την Γεωγραφία ασκεί ο ίδιος ο άνθρωπος που ασχολείται με την τέχνη του βίου, δηλαδή με την ευτυχία*.
Σήμερα, ευτυχία και ευδαιμονία είναι έννοιες συνυφασμένες με την απόκτηση και διατήρηση όλο και περισσότερων οικονομικών αγαθών. Η τέχνη του βίου έχει αποκτήσει υπέρμετρη υλική διάσταση, με αποτέλεσμα κάθε σκέψη ή θεωρία, συναίσθημα ή πράξη, να αποκτά βαρύτητα και σπουδαιότητα τόσο για έναν άνθρωπο όσο και για το κοινωνικό περιβάλλον αυτού, μόνο όταν μπορεί να μετρηθεί με ποσότητες χρηματοοικονομικής εξουσίας.
Υπήρχαν όμως εποχές που πιο σημαντικές επιστήμες από αυτές της οικονομίας και της τεχνολογίας ήταν η φιλοσοφία και η γεωγραφία. Μιλούμε για τις εποχές των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι εκτιμούσαν ότι ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που ερευνά και μαθαίνει όσο περισσότερα μπορεί για τα ανθρώπινα αλλά και για τα θεϊκά πράγματα, δηλαδή εκείνος που προσπαθεί να κατακτήσει την πολυμάθεια, μέσα από την συνειδητή συμμετοχή του στον κατακτητικό της γνώσης αγώνα.
Τώρα, δεν ασχολούμαστε ούτε με την φιλοσοφία ούτε με την γεωγραφία, γιατί δεν πιστεύουμε ή δεν μας έμαθαν να πιστεύουμε ότι αυτές οι επιστήμες μπορούν να μας προσφέρουν τα απαραίτητα εφόδια που θα χαρίσουν την επίγεια ευτυχία. Είναι τραγικό το φαινόμενο της μοντέρνας κοινωνίας μας, μέσα στα πλαίσια του οποίου έχει αφαιρεθεί από την έννοια και την πράξη της προσωπικής ευτυχίας η συλλογική, κι ακόμα παραπέρα, η εθνική της διάσταση. Όμως, ούτε ο άνθρωπος ως μονάδα ούτε η κοινωνία ως σύνολο ατόμων, μπορούν να νοιώσουν ευτυχία, αν δεν προϋπάρχει στην ζωή τους η περηφάνια. Η καλώς εννοούμενη περηφάνια, αυτή που συνδέεται με τα θαυμαστά έργα τόσο ενός προσώπου όσο και μιας ολόκληρης εθνικής εποχής.
Ο Στράβων ένοιωθε περηφάνια για τους προγόνους του, σε αντίθεση με εμάς που δεν νοιώθουμε τίποτα γι΄ αυτούς, αφού, απλούστατα, δεν τους γνωρίζουμε. Αν τύχει και κάποια ξένη προσωπικότητα μας υπενθυμίσει την προσφορά των προγόνων μας στην παγκόσμια ιστορία, τότε μας πλημμυρίζει περηφάνια, αλλά φευγαλέα και επιφανειακά. Δεν είναι ικανή, δυστυχώς, αυτή η υπενθύμιση να κλονίσει την νοσηρή αδράνεια στην οποία έχει υποπέσει ο εγκέφαλός μας. Αυτό θα το κατάφερνε μόνο αν γεννιόταν η πεποίθηση πως οι παραμελημένες επιστήμες της φιλοσοφίας και της γεωγραφίας θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αύξηση του πλούτου μας.
Αλλά, είναι καιρός να ξεριζώσουμε τις θεωρίες που εμφυτεύτηκαν στο κεφάλι μας, σύμφωνα με τις οποίες η ευτυχία συνδέεται μόνο με τα υλικά αγαθά.
Γιατί, η ευτυχία εξαρτάται στην πραγματικότητα και από την καλή ή κακή σχέση που έχουμε με την τοπική και την ευρύτερη κοινωνία μας. Αν ο τόπος μας ευημερεί, αγγίζουμε την ευτυχία πιο εύκολα. Αν ο τόπος δυστυχεί, γκρεμίζονται πιο εύκολα τα τείχη του πλούτου. Και, η σχέση μας με τον τόπο διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τις γνώσεις και τις πεποιθήσεις που συγκεντρώσαμε στον εγκέφαλό μας. Πρέπει να γνωρίζουμε τον τόπο μας, πρέπει να γνωρίζουμε την γη μας, αν θέλουμε ουσιαστικά να ζούμε καλά, μα και να προετοιμάζουμε και γόνιμο έδαφος για τις μελλοντικές γενιές.
Η Γεωγραφία δεν είναι απλά μία επιστήμη που περιγράφει την γη ή τον δικό μας τόπο. Είναι πολλά περισσότερα, είναι η ίδια η ζωή του ανθρώπου, όπως μας διδάσκει ο Στράβων, είναι αυτή που μαζί με την φιλοσοφία μάς μαθαίνουν να ζούμε καλύτερα.
Αρχηγέτης της σημαντικής αυτής επιστήμης, της γεωγραφίας, όπως μας αποκαλύπτει ο Στράβων, είναι ο Όμηρος!
Ο Έλληνας πρόγονός μας, τον οποίο τα βιβλία του εκάστοτε σύγχρονου Υπουργείου Παιδείας τον παρουσιάζουν ως επικό ποιητή, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι τα έργα του δεν μπορούν να αποτελέσουν ιστορική πηγή ή βάση των σύγχρονων επιστημών.
Ο Στράβων τους διαψεύδει τους σύγχρονους υπουργούς και τους αυλικούς τους, κι ας αναρωτηθεί έκαστος ξεχωριστά, ποιου ο λόγος έχει βαρύτητα, έχοντας ως γνώμονα της κρίσης μας όχι το κοντινό μας μέλλον, αλλά αυτό των απογόνων μας.
 |
| Ο Έλληνας Γεωγράφος Στράγων, Αμάσεια/Μικρά Ασία - Πηγή: Basilio Novarti twitter |
Ο Στράβων μας μιλά:
[...] Πρώτον, δικαιούμαι να θεωρώ τον Όμηρο, καθώς ο Ίππαρχος και οι προγενέστεροι ομότεχνοί μου, ιδρυτή της γεωγραφικής επιστήμης. Όχι μόνο ξεπέρασε στην ποιητική αρετή τους πάντες, παλαιούς και νέους, αλλά ακόμη και στη γνώση της δημόσιας ζωής. Με αυτή τη γνώση δεν μελέτησε μόνο τις ανθρώπινες πράξεις (εν τέλει έφτασε να γνωρίζει πάμπολλες και τις παρέδωσε στις επόμενες γενιές) αλλά και τους τόπους τόσο ξεχωριστά όσο και σε όλον τον κατοικημένο κόσμο, σε στεριά και θάλασσα.
Παρατηρούμε, συνθετικά εξετάζοντας τον λόγο του Στράβωνα, ότι γι΄ αυτόν ο Όμηρος ήταν ο Έλληνας που είχε κατακτήσει την πολυμάθεια. Ήταν άριστος ποιητής, άριστος γνώστης της δημόσιας και κατ΄ επέκταση της πολιτικής πραγματικότητας, αλλά και άριστος μελετητής των πάμπολλων ανθρώπινων πράξεων. Η πολυσύνθετη προσωπικότητά του ήταν άμεσα δεμένη κι εξαρτώμενη από τις συλλογές γνώσεων που αφορούσαν τους τόπους που ζούσαν οι άνθρωποι. Γιατί, δεν θα ήταν δυνατόν να γνωρίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά (σ΄ όλα της τα επίπεδα), αν δεν την είχε συναρτήσει άμεσα με το γεωγραφικό περιβάλλον.
Διαφορετικά συμπεριφέρονταν οι άνθρωποι του βουνού από αυτούς της πεδιάδας ή της θάλασσας, μα για να το συνειδητοποιήσει αυτό ο ερευνητής, πρέπει κατά πρώτο και κύριο λόγο (ειδικά όταν αναφερόμαστε σε πανάρχαιες εποχές) να εντοπίσει το φαινόμενο. Για να το πετύχει αυτό, πρέπει να ταξιδέψει, να προβληματιστεί, να συγκρίνει... Η περιγραφή των τόπων, δηλαδή η περιγραφή της γης (που αποτελεί κι έναν σύντομο ορισμό της σύγχρονης επιστήμης της Γεωγραφίας) αποκτά σημασία, όταν έχει ως κέντρο βάρους της τον άνθρωπο. Κι αυτό το ήξερε ο Όμηρος.
Ο Όμηρος όλα τα είχε μελετήσει, τους ανθρώπους και τη γη τους, τις συμπεριφορές τους σε στεριές και ωκεανούς, και αποφάσισε όλα να τα συμπεριλάβει στα έργα του, αποδίδοντάς τα όμως αλληγορικές σημασίες.
Πολλοί αρχαίοι, και όχι μόνο ο Στράβων, ασχολήθηκαν με τις κρυμμένες αλήθειες και πραγματικότητες των ομηρικών λόγων. Αν δεν ήταν βαρυσήμαντες οι γνώσεις του, θα ασχολούνταν μαζί του;
 |
| Ηράκλειτος, προσωκρατικός φιλόσοφος, ο Ομηρικότερος όλων! Πηγή φωτογραφίας: elasyn.com |
Εμείς, σήμερα, αδιαφορούμε για το μεγαλειώδες έργο του Ομήρου, ενώ ο Στράβων τον χαρακτηρίζει αρχηγέτη της Γεωγραφίας, γιατί περιέγραψε τη γη με τον καλύτερο και ακριβέστερο τρόπο, έστω κι αν χρησιμοποίησε την αλληγορία:
Πρώτα θεωρεί την οικουμένη από παντού να τη βρέχει ο Ωκεανός, πράγμα σωστό. Έπειτα άλλες χώρες αναφέρει ονομαστικά, ενώ για άλλες κάνει υπαινιγμούς έμμεσους. Σαφώς μιλάει για Λιβύη και Αιθοπία και Σιδονίους και Ερεμβούς (εννοώντας μάλλον τους Άραβες Τρωγλοδύτες), ενώ γι΄ αυτούς της μακρινής ανατολής και δύσης λέει πως τα μέρη τους βρέχονται από τον Ωκεανό. Κατ΄ αυτόν ο ήλιος ανατέλλει και δύει μέσα στον Ωκεανό [...].
Για τους ανθρώπους στη δύση, παρουσιάζει τόσο την ευτυχισμένη ζωή τους όσο και το εύκρατο κλίμα όπου ζουν. Γνώριζε φαίνεται τον πλούτο της Ιβηρίας (αυτόν κυνηγούσε εδώ ο Ηρακλής)...
Δυστυχώς, στις ημέρες μας, ο Όμηρος, ο Στράβων, ο Ηράκλειτος (προσωκρατικός φιλόσοφος, ο Ομηρικότερος όλων), η Γεωγραφία, η Φιλοσοφία, η σημασία της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στη γη, τίποτα από όλα αυτά δεν έχει σημασία.
Σημασία έχει μόνο να καταναλώνουμε τις δυνάμεις μας και την ίδια μας την ζωή στα θέματα που επιλέγουν οι πολιτικάντηδες της εποχής μας, θέματα που εξυπηρετούν τα δικά τους προσωπικά συμφέροντα και ουδόλως τις μελλοντικές γενιές.
*Στράβων, ΑΠΑΝΤΑ 1, Γεωγραφικών Α΄, εκδ. "Κάκτος", 1994
Κείμενο: Νίκη Μάρκου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου