Ολοκαύτωμα Βασιλικών, 1821: Όταν οι Τούρκοι και οι Εβραίοι έσφαξαν, έκαψαν, λεηλάτησαν τα πάντα και άρπαξαν νέους για ανήθικους σκοπούς

 

 12/10/2023

Η επανάσταση στα Βασιλικά

Στις 29 Μαΐου 1821 έφθασαν στα Βασιλικά ο καπετάν Χάψας και ο κασσανδρινός οπλαρχηγός Αναστάσης Χιμευτός μαζί με αγωνιστές από τη Συκιά και τα χωριά της Νότιας Χαλκιδικής. Μόλις άκουσαν την είδηση οι κάτοικοι των Βασιλικών μαζεύτηκαν στην Εκκλησία. 

Οι ιερείς πήραν τα λάβαρα και τις εικόνες και βγήκαν να υποδεχθούν τους επαναστάτες με χαρά και ενθουσιασμό ψάλλοντας το «Αναστάσεως ημέρα». Αμέσως συγκροτήθηκαν οι πρώτες επαναστατικές ομάδες με αρχηγούς τον Βασίλειο Κοτζιά, τον Γραμμένο Χρειαζούμενο και τον Φίλιππα Θέο ή Καραφίλιππα, οι οποίοι ενώθηκαν με το επαναστατικό σώμα του Χάψα και του Χιμευτού.

Οι επαναστάτες επιτέθηκαν εναντίον του τούρκου διοικητή της περιοχής του Πισιώνα, Αγκούς μπέη, στην τοποθεσία Λαμώματα, κοντά στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής.

Ο Γιουσούφ μπέης της Θεσσαλονίκης, όταν πληροφορήθηκε για την επανάσταση των Βασιλικών, έστειλε ως ενίσχυση ένα απόσπασμα αποτελούμενο από 300 Τούρκους ιππείς. Παρόλα αυτά οι Τούρκοι νικήθηκαν από το επαναστατικό σώμα του καπετάν Χάψα. Στο μεταξύ κατέφθασαν στα Βασιλικά αγωνιστές από τον Βάβδο και τη Γαλάτιστα με αρχηγούς τον Παύλο Χαλάτη, τον Αυγερινό Καραγιάννη και τον Θεολόγο Τουρλάκη και ενίσχυσαν τους επαναστάτες.

 Μετά από σύσκεψη, αποφάσισαν ο μεν καπετάν Χιμευτός να κατευθυνθεί προς την Κασσάνδρα, για να προφυλάξει τη νότια Χαλκιδική από ενδεχόμενη απόβαση των Τούρκων και ο καπετάν Χάψας μαζί με Βασίλειο Κοτζιά, Άγγελο Βασιλικό από τον Γαλαρινό και τους άλλους οπλαρχηγούς να μείνουν στα Βασιλικά.

Στις επόμενες ημέρες, το επαναστατικό σώμα του καπετάν Χάψα επιτέθηκε εναντίον των τουρκικών δυνάμεων του Τσιρίμπαση Χασάν αγά, διοικητή της πολιτοφυλακής της Παζαρούδας (Απολλωνίας), που είχαν έρθει για ενίσχυση, και τις κατεδίωξε μέχρι το χωριό Σέδες, ίσως στην περιοχή της Γεωργικής Σχολής.

Οι Τούρκοι των γύρω χωριών κατασκήνωσαν πανικόβλητοι έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης για να σωθούν.

Ο Γιουσούφ μπέης ανησύχησε πολύ για την προέλαση των επαναστατών προς τη Θεσσαλονίκη και ζήτησε ενισχύσεις από την Πύλη, πυροβόλα και πυρομαχικά. Ταυτόχρονα, προέτρεψε τον Αχμέτ μπέη των Γιαννιτσών να εκστρατεύσει εναντίον των επαναστατών του Χάψα με 500 άτακτους Γιουρούκους ιππείς. Οι Γιουρούκοι ήταν σκληροί πολεμιστές, απόγονοι των πρώτων κατακτητών, που διατηρούσαν τις παλιές πολεμικές αρετές και τα νομαδικά τους ήθη.

Οι ελλιπώς εξοπλισμένοι και μη εκπαιδευμένοι ασύντακτοι Έλληνες, που ήταν κυρίως χωρικοί, βρέθηκαν εκτεθειμένοι στην πεδινή περιοχή του Σέδες. Μη μπορώντας να αναχαιτίσουν τις επιθέσεις των Τούρκων ιππέων σε αυτό το μέρος, υποχώρησαν στα Βασιλικά.

 

 Ο χαλασμός

Ο Γιουσούφ μπέης, μετά από τις ήττες που υπέστη, αντικαταστάθηκε από τον σερασκέρη και βεζύρη Χατζή Μεχμέτ Μπαϊράμ πασά, ο οποίος είχε ξεκινήσει από τη Μικρά Ασία με μεγάλες δυνάμεις πεζών και ιππέων με στόχο να καταστείλει την επανάσταση στη Μακεδονία και τη νότια Ελλάδα. Ο Μπαϊράμ πασάς είχε συγκρουστεί στις αρχές Ιουνίου με το επαναστατικό σώμα του Εμμανουήλ Παπά στην περιοχή της λίμνης Βόλβης, στην Παζαρούδα και το Εγρί Μπουτζάκ, και το διασκόρπισε. Τώρα προχώρησε εναντίον των επαναστατών του Καπετάν Χάψα έχοντας στρατολογήσει 30.000 πεζούς και 3.000 ιππείς περίπου. Τον Μπαϊράμ πασά συνεπικουρούσαν και πολλοί Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Οι κάτοικοι των Βασιλικών, όταν πληροφορήθηκαν για την προετοιμαζόμενη επίθεση, έστειλαν τα γυναικόπαιδα στο μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας.
 

Η σύγκρουση των επαναστατών με τις τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις έγινε στο τσιφλίκι του Αγκούς αγά, κοντά στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής των Βασιλικών. Οι Βασιλικιώτες, αμύνονταν γύρω από τον λόφο της Αγίας Παρασκευής και έδωσαν καιρό στον καπετάν Χάψα να καταλάβει την ανατολική πλευρά των Βασιλικών. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, οι αγωνιστές του καπετάν Χάψα αποφάσισαν να αντισταθούν στους πρόποδες του βουνού Βούζιαρης δεχόμενοι τη συμβουλή του δημογέροντα των Βασιλικών Γ. Κοτζιά. Οι Βασιλικιώτες της Αγίας Παρασκευής αφού εκτέλεσαν την αποστολή τους οπισθοχώρησαν και ενώθηκαν με το σώμα του καπετάν Χάψα. Έτσι τα Βασιλικά έμειναν τελείως ανυπεράσπιστα.

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ

Την 9η Ιουνίου 1821 ο Αχμέτ μπέης των Γιαννιτσών μαζί με τις στρατιωτικές δυνάμεις του Μπαϊράμ πασά κατέλαβαν τα Βασιλικά, προτού οι κάτοικοι προλάβουν να φύγουν. Ακολούθησε ο μεγάλος χαλασμός. Οι Τούρκοι στρατιώτες και οι Εβραίοι κατέστρεψαν τα πάντα. Έσφαξαν, βίασαν και αιχμαλώτισαν τους κατοίκους, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τα σπίτια. Από τα 400 σπίτια των Βασιλικών έμειναν μόνο τρία. Τότε κάηκε και ο ναός

Ο ιστορικός Ι. Βασδραβέλλης 
περιγράφει την καταστροφή ως εξής:

«Η κωραία κωμόπολη των Βασιλικών παρεδόθη εις το πυρ, τη σφαγή και τη λεηλασία. Νεανίδες συλλαμβάνονται και ατιμάζονται, άλλαι δε συγκεντρούμεναι εις την Θεσσαλονίκη μεταπωλούνται εις τα σκλαβοπάζαρα της Βεγγάλης και της Τριπολίτιδας, μικροί δε και τρυφεροί νεανίσκοι αγοράζονται από τους πλούσιους μπέηδες και γαιοκτήμονες της Θεσσαλονίκης διά ανήθικους σκοπούς». Πηγή