Καπετάνισσα Στέφα Γρηγορίου: Η Μακεδονομάχος που πολεμούσε σαν την αρχαία Ιππολύτη

Η Καπετάνισσα Τάσα Στέφα (Φωτ. "Μηνιαίας εικονογραφημένης Ατλαντίδος Νέας Υόρκης", τεύχος Μαρτίου 1913.

9/10/2024

Η Καπετάνισσα Στέφα (Τάσα Στέφου Γρηγορίου), σημαδεύει αδρά τη γυναικεία παρουσία στους αγώνες της Δυτικής Μακεδονίας των χρόνων 1904-1912.

Ρωσίδα στην καταγωγή, ορμητικού και ενθουσιώδους χαρακτήρος, με μεσολάβηση του Κρητικού Μακεδονομάχου Παναγιώτη Γερογιάννη, παντρεύτηκε το 1904 στην Αθήνα τον Μοναστηριώτη Στέφο Γρηγορίου  ή Καπετάν Στέφα, που είχε κατέβει με τον Κώττα για συνεννοήσεις με το Κομιτάτο, τον ακολούθησε στη Μακεδονία, φόρεσε τη στολή του Μακεδονομάχου και στο πλευρό του πολέμησε γενναία ενθαρρύνοντάς τον -μετά τη σύλληψη του Κώττα - να συγκροτήσουν δικό τους σώμα από διαλεχτούς Μοναστηριώτες. 

Από τα σπουδαιότερα επιτεύγματά τους ήταν τότε η σύγκρουση στη Μπέσιστα με τουρκικά αποσπάσματα, η εξολόθρευση του αρχικομιτατζή Ναούμ στο χωριό Κλαδορράχη σε συνεργασία με τους Δικώνυμο και Καραβίτη, η εξαφάνιση του Γιόφσκο, ηθικού αυτουργού στη δολοφονία του Θεοδώρου Μόδη κ.ά..

Στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 οι δυο σύζυγοι ζώστηκαν και πάλι τα άρματα και έσπευσαν εθελοντικά να ενισχύσουν τον ελληνικό στρατό. Μαζί με τον Αντώνη Ζώη και τους άντρες τους από τον Μακεδονικό Αγώνα, έφτασαν στη Σιάτιστα, για να χτυπήσουν τον λήσταρχο Αρίφ, που λυμαίνονταν την περιοχή Παλαιοκάστρου Γρεβενών, κι όταν στις 11 Οκτωβρίου του 1912 ο στρατός ελευθερώνοντας την Κοζάνη άρχισε την προς βορράν προέλασή του, ενώθηκαν μαζί του. 

Η μορφή της Αμαζόνας εκείνης σαν οπτασία επιβιώνει στη μνήμη όσων έτυχε να την ιδούν. Ο συγγραφέας Γιάννης Τζημόπουλος θυμάται:

"Η Τάσα, γεροδεμένη γυναίκα σαν αρχαία Ιππολύτη, παίρνοντας για άντρα έναν καπετάνιο τον συναγωνίστηκε στους πολεμικούς του αγώνες. Την είχα δει στη Σιάτιστα, παραμονή της μάχης (4 Νοεμβρίου του 1912) καβάλα στ΄ άλογό της με την αντάρτικη στολή και με τα ψηλά της ποδήματα, έχοντας τ΄ όπλο της κρεμασμένο στον ώμο και, μικρό παιδί τότε, ξαπόμεινα να καμαρώνω τη λεβεντιά και την αρματωσιά της. Τη ζωντανή της μορφή διατηρώ και σήμερα (1984) στη μνήμη μου, αν και πέρασαν από τότε 72 ολόκληρα χρόνια!..."

Ποιο ήταν το τέλος της καπετάνισσας Στέφα δεν είναι γνωστό. Γνωστό είναι μόνο ότι ο σύζυγός της μαζί με το εύελπι γυιό τους Επαμεινώνδα κατακρεουργήθηκαν από Βουλγαροκομιτατζήδες στις 24 του Μάη του 1943 στο χωριό Σιβάνι Βοϊου. 

Πηγές: Α. Γυπαράκη: "Κρήτες Μακεδονομάχοι", Αθήναι 1976. "Μακεδονική Ζωή" τεύχη 154 και 175. "Μηνιαία Εικονογραφημένη Ατλαντίς", Νέας Υόρκης, τεύχ. Μαρτίου 1913 & "Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία", Έρευνα-Καταγραφή Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. 

Διαβάστε επίσης:

-Θεόδωρος Μόδης, Μακεδονομάχος: Πότε ήταν η πρώτη δολοφονία του Παλικαριού από τους κομιτατζήδες;