Μαρία Δασκαλογιάννη: Η μυθιστορηματική ζωή της ηρωίδας που δεν τούρκεψε, αντίθετα έδωσε την περιουσία της για την Επανάσταση

Σφακιανή με τοπική φορεσιά των Σφακίων

26/3/2025

Το φλάμπουρο για την Επανάσταση της Κρήτης το κέντησε η Μαρία Δασκαλογιάννη που δεν ξέχασε ποτέ τα λόγια του δολοφονημένου από τους τούρκους πατέρα της: Να προτιμήσεις το θάνατο με την ευχή μου, παρά την τουρκική ζωή με την κατάρα μου...

 Της Iωάνννας Σφακιανάκη 

Η Μαρία, η κόρη του Δασκαλογιάννη, γεννήθηκε στα 1751-52.  Ήταν  αυτή που είχε ακολουθήσει τον πατέρα της κατά την παράδοσή του στον Χάνδακα λένε μερικοί ή  πιάστηκε από το ασκέρι του πασά αιχμάλωτη κατ' άλλους... Δόθηκε σύζυγος του Αμπλού Αχμέτ πασά, διευθυντή οικονομικών υποθέσεων του Χάνδακα, απο τον Γαζή Χουσείν Πασά, που την αγάπησε και της επέτρεψε να διατηρήσει την χριστιανική πίστη της.

Η ιστορία της αρχίζει από τα Ορλωφικά, που ξεσήκωσαν τους Έλληνες το 1770 εναντίον των Τούρκων, αλλά τελικά τους εγκατέλειψαν ανυπεράσπιστους στη εκδικητική μανία των Τούρκων.

Μαρία Δασκαλογιάννη, ο βίος της κόρης του ήρωα της Κρήτης

Η Μαρία Δασκαλογιάννη, κόρη ήρωα της Κρήτης, υπήρξε μια σπουδαία Ελληνίδα, που κράτησε την πίστη της και την αγάπη της προς την Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι αιχμαλωτίσθηκε από τους Τούρκους και υποχρεώθηκε να παντρευτεί με Τούρκο αξιωματούχο. Ζούσε στην Κωνσταντινούπολη ως χήρα, όταν εξερράγη η Επανάσταση του 1821 και ξέσπασαν άγριοι διωγμοί κατά των Ελλήνων. Έφυγε κρυφά, έφτασε στην Τήνο, όπου έγινε μοναχή και βοήθησε με κάθε τρόπο τους επαναστατημένους Κρητικούς.

 O  πατέρας της είχε εξαιρετική μόρφωση στο εξωτερικό εξαιτίας του ότι ο δικός του πατέρας, ο Ανδρέας ήταν ο πλουσιότερος πλοιοκτήτης των Σφακίων της εποχής εκείνης. Ο Γιάννης Βλάχος που τον έλεγαν λόγω του επαναπατρισμού του από την Μολδοβλαχία είχε τέσσερα τρικάταρτα καράβια και πολλή περιουσία.

Για την πολλή του μόρφωση, πήρε το όνομα δάσκαλος και στη συνέχεια, Δασκαλογιάννης.

Αρχηγός των επαναστατημένων Σφακιανών στα Ορλωφικά, ήταν ο πατέρας της, προεστός της Ανώπολης, κετχουντάς, δηλαδή γραμματικός των Σφακίων ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης, που κατάγονταν από την οικογένεια των Σκορδυλών, ήταν Δασκαλιανοί όπως μας λέει ο μπαρμα-Μπατζελιός στο ποιήμα του, κι η οικογένειά του ήταν γνωστοί με την επωνυμία Βλάχοι.

Όταν το 1770 έφτασε στα Σφακιά η είδηση πως ο Ρωσικός στόλος του Ορλώφ, είχε κάμει την εμφάνισή του στα παράλια της Λακωνίας, ο Δασκαλογιάννης που πριν δύο χρόνια, είχε μιλήσει μαζί τους, τους επισκεπτόταν τακτικά και πίστευε στην βοήθεια της Ορθόδοξης Ρωσίας κι άρχισε αμέσως τις ετοιμασίες.

Είπε τα σχέδια του στην κόρη του Μαρία πως θα ξεσηκώσει τους Χριστιανούς για “Ελευθερία ή Θάνατο”. Της είπε επίσης να στήσει αμέσως τον αργαλειό, γιατί πίστευε πως ήταν ταγμένη από το Θεό να υφάνει, να ράψει και να κεντήσει μυστικά, την πρώτη επαναστατική σημαία της Κρήτης. ΄Ετσι, στις 25 Μαρτίου του ίδιου χρόνου, που ο Δασκαλογιάννης κήρυξε την επανάσταση της Κρήτης, το φλάμπουρο που κέντησε η Μαρία με το σταυρό στη μέση, παραδόθηκε στα χέρια των Σφακιανών αγωνιστών.

Όμως, η επανάσταση αυτή υπήρξε η αιματηρότερη, η σκληρότερη και η πλέον δραματική της ιστορίας της Κρήτης. Παρόλες τις προσπάθειες των Σφακιανών, καμιά άλλη από τις περιφέρειες της Κρήτης, δεν επαναστάτησε.

Γι’ αυτό, ο πόλεμος αυτός απέτυχε παρόλο που οι Σφακιανοί, άντρες και γυναίκες, πολέμησαν σαν θηρία.

Κατά τη διάρκεια της μάχης στην Ανώπολη, η Μαρία Δασκαλογιάννη ονομαστή για την ομορφιά της, πιάστηκε αιχμάλωτη κι οδηγήθηκε στον Τούρκο Χουσείν πασά του Ηρακλείου που ήταν διοικητής της Δυτικής Κρήτης. Η υπόλοιπη οικογένειά της διασκορπίστηκε για να σωθεί. Μόνο ο πατέρας της έβαλε σκοπό της ζωής του να τη σώσει, αυτήν, και τα Σφακιά που κατακερματίζονταν.

Με τη βοήθεια τρίτων, συνομίλησε με τον Τούρκο πασά του Ηρακλείου που του υποσχέθηκε πως, αν και ο ίδιος παραδοθεί, θα συζητήσουν για αμνηστία και ανεξαρτησία των Σφακιών.

Όμως, μόλις παραδόθηκε, χωρίς συζήτηση, ο πασάς έδωσε εντολή να τον γδάρουν ζωντανό και να τον κρεμάσουν στο πεύκο που βρισκόταν στην πλατεία στις Τρεις Καμάρες του Ηρακλείου.

Αιχμάλωτοι συνελήφθησαν και πολλοί στενοί συγγενείς του, όπως ο αδερφός του Νικολάκης, αλλά και οι θυγατέρες του Μαρία και Ελευθερούσα. Στην περιοχή Λουτρού χάθηκε και η γυναίκα του Δασκαλογιάννη, η Σγουρομάλλινη, η οποία προσπαθούσε να σώσει τα κορίτσια της από τους Τούρκους. Πληγώθηκε κατά τη διαφυγή τους, έπεσε κάτω και πρόλαβαν οι Τούρκοι να αρπάξουν τα δύο κορίτσια.

Η Μαρία και η Ελευθερούσα μεταφέρθηκαν και αυτές στο Ηράκλειο, αλλά τις είχαν σε απόλυτη απομόνωση και δεν γνώριζαν τι μαρτύρια τραβούσε ο πατέρας τους.

Ο σερασκέρης της Κρήτης έλεγε στην Ελευθερούσα που έκλαιγε, ότι ο πατέρας της είναι καλά και έφυγε για τα Κύθηρα για να συναντήσει τα παιδιά του και τα αδέλφια του και θα επιστρέψει στην Κρήτη. Η Μαρία ήταν καχύποπτη και έκλαιγε ακατάπαυστα, μέχρι που οι Τούρκοι βαρέθηκαν τα κλάματά της. Έτσι οι δεσμώτες αποφάσισαν και την παρέδωσαν στον ντεφτερντάρμπαση του Ηρακλείου, δηλαδή στον αρχιλογιστή της Τουρκικής διοίκησης τον Αμπλού Αχμέτ.

Στη συνέχεια, ο πασάς πάντρεψε την όμορφη Μαρία με τον αρχιλογιστή του και την Ελευθερούσα ανάγκασαν να παντρευτεί με τον πλούσιο βαλή της Σμύρνης Γιαλί Χουσεΐν Μπέη. Η  δεύτερη αδερφή της Μαρίας  η Ανθούσα που ήταν «όνειρο ξανθής καλλονής», είχε παντρευτεί πριν από την επανάσταση του 1770 το συνεπαρχιώτη της Γεώργιο Δασκαλάκη, επονομαζόμενο Παχύ, λόγω των τεράστιων διαστάσεών του. Είχε γραφτεί αρχικά ότι πνίγηκε σ’ ένα πηγάδι για να γλιτώσει την ατίμωση. Νεώτερα στοιχεία όμως απέδειξαν ότι μετά την Επανάσταση εξορίστηκε με το σύζυγό της από τους Τούρκους στο χωριό Δαφνές της επαρχίας Μαλεβιζίου. Γιος τους ήταν ο Ανδρέας Παχυνάκης, ή Παχυνανδρουλής  με τη γνωστή δράση στα 1821.

Ο Αμπλού Αχμέτ ευτύχησε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη ως υπασπιστής του σουλτάνου. Αυτός εκτίμησε τις αρετές και τη χάρη Μαρίας, που ήταν τότε μόλις 18 ετών, την παντρεύτηκε  και την πήρε μαζί του επιστέφοντας στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν πλούσιος, ήπιος χαρακτήρας, ανεκτικός και επιεικής. Δεν την υποχρέωσε να εξωμόσει και να ασπασθεί τον Ισλαμισμό, γιατί ήξερε πως θα την χάσει.. Η Μαρία έζησε αρχοντικά, έχοντας μετατρέψει ένα δωμάτιο σε κρυφό εκκλησάκι.

Έτσι η Μαρία, ζούσε σαν καλή χριστιανή και σύζυγος. Πάντα είχε στο νου της, τις συμβουλές του πατέρα της, που της είχε πει κάποτε: «Εγώ παιδί μου θα πεθάνω γρήγορα. Οι Τούρκοι θα σε πιέσουν να τουρκέψεις. Να μην λησμονείς μόνο, ότι εγώ θα σου στείλω μέσα από τον τάφο μου, ευχή η κατάρα. Να προτιμήσεις το θάνατο με την ευχή μου, παρά την τουρκική ζωή με την κατάρα μου»

Η Μαρία, που την υπεραγαπούσε ο Τούρκος σύζυγός του, γέννησε δύο αγόρια. Ζούσε σαν αρχόντισσα στην Κωνσταντινούπολη, ανάμεσα στις πολλές υπηρέτριες και τους υπηρέτες της.

Ο Τούρκος σύζυγός της πέθανε το 1816 και δύο χρόνια αργότερα έχασε και τους δύο γιούς της, άλλοι λένε  στους πολέμους κι άλλοι απο ασθένεια.  Έτσι η Μαρία Δασκαλογιάννη, βρέθηκε κάτοχος μιας τεράστιας περιούσιας αλλά μόνη. Η ίδια πάντως ζούσε με τρόπο εντελώς χριστιανικό. Αφιέρωσε τη ζωή της στο θεό και χήρα πια, στα 1820, πήρε την απόφαση να γίνει καλόγρια στην Τήνο. Έψαξε τότε να βρει τρόπο να ταξιδέψει.Τότε γινόταν πόλεμος με τους Οθωμανούς και την Μολδοβλαχία.

Η Φυγή της από την Πόλη

Αρχές Μαρτίου είχε δοθεί  εντολή στους  πλοιάρχους Δασκαλάκη Μανούσο γιό του Ανδρέα Βλάχου-Δασκαλογιάννη ( που μετονομάσθει σε Δασκαλάκη) και του Ανδρέα Λαδά που κυβερνούσαν το μπρίκι του παπά Πωλάκη από την Ανώπολη, μέσα στο οποίο ήταν ο Γεωργάκης Τσελεπής (αδερφός του πλοιάρχου Μανούσου), γραμματέας, αφού πωλήσουν το φορτίο τους με λάδια τα στάρια και άλλα προιόντα να αγοράσουν  όσα περισσότερα πολεμοφόδια μπορούν και να τα μεταφέρουν στο Λουτρό. Η επανάσταση στην Μολδοβλαχία είχε αρχίσει και το μπρίκι βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη χωρίς την δυνατότητα απόπλου, λόγω των γεγονότων στην παραπάνω περιοχή. Το μπρίκι των Σφακιών θα αποπλεύσει με ειδική άδεια που εξασφάλισε μια καλόγρια που ήθελε να ταξιδεύσει στην Τήνο. Η καλόγρια  ήταν η πρώτη κόρη του αρχηγού Δασκαλογιάννη την οποία οι Τούρκοι είχαν παντρέψει με το Δευτεντάρην του Κάστρου. Η Μαρία.

Ανάμεσα στους υπηρέτες της υπήρχε και ένα αρβανίτης που τον έλεγαν Νταή Μουσταφά. Βλέποντας την κυρία του να ζει εντελώς χριστιανικά, να εκκλησιάζεται τακτικά, της εξομολογήθηκε ότι και αυτός ήταν Χριστιανός κατάγονταν από τα Κούντουρα Μεγάρων Αττικής και το όνομά του ήταν Νικόλαος Ρόκκας. Αυτός στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821, διέπρεψε ως ήρωας με το όνομα Ζερβονικολός. Τον είχαν ορίσει οι Σφακιανοί οπλαρχηγό στην περιοχή του Λασιθίου, αλλά πέθανε από πνευμονία μετά την αποτυχημένη επιχείρηση κατάληψης του φρουρίου της Ιεράπετρας. Ετάφη ως αρχηγός των ανατολικών επαρχιών της Κρήτης στο Νειό Χωριό, δηλαδή στη σημερινή Νεάπολη Λασιθίου. Τα οστά του το 1999 μεταφέρθηκαν από την Νεάπολη Λασιθίου, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Μάνδρα Αττικής.

Η Μαρία, όταν ξέσπασε η Επανάσταση των Ελλήνων, έζησε στην Κωνσταντινούπολη τις φρικαλεότητες κατά των Ελλήνων (απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, απαγχονισμός των συνοδικών μητροπολιτών, απειλές εξόντωσης όλων των Χριστιανών κ.λπ.) και αποφάσισε να φύγει κρυφά. Ντύθηκε καλογριά και βρήκε ένα εμπορικό μπρίκι με καπετάνιο Κρητικό, ο οποίος όμως δεν είχε άδεια να αποπλεύσει. Η Δασκαλογιάννη του εξήγησε ότι ήταν και αυτή Κρητικιά και θέλει να πάει στην Τήνο να προσκυνήσει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που μόλις είχε βρεθεί. Πράγματι η περίφημη εικόνα είχε ανακαλυφθεί μετά το οράματα της μοναχής Πελαγίας στις 30 Ιανουαρίου 1821.

Συμφώνησαν με τον καπετάνιο, να φύγουν αργά το απόγευμα. Το μπρίκι όμως της εξήγησαν πως δεν μπορεί να αποπλεύσει. Έφυγε, αλλά το απόγευμα εμφανίσθηκε έξω από το μπρίκι, με στρατιωτική συνοδεία κρατώντας στα χέρια της γραπτή άδεια που της επέτρεπε να αποπλεύσει ελεύθερα! Εξασφάλισε την άδεια με φιρμάνι του Κωνσταντίνου Μουρούζη διερμηνέα του σουλτάνου και φίλου της οικογενείας της απο τον  σύζυγο της. Μαζί της ήταν και ένα νεαρό κορίτσι. Επιβιβάσθηκε στο πλοίο, όπου ρωτήθηκε ποια είναι και έχει τόση δύναμη.

-Είμαι η Μαρία Δασκαλογιάννη, θυγατέρα του Δασκαλογιάννη, που ήταν ένας από τους αρχηγούς των Σφακίων. Οι άνομοι Αγαρηνοί τον έγδαραν ζωντανό στο Κάστρο (Σ.Σ. Το Ηράκλειο). Εμένα με παρέδωσαν στον ντεφτερντάρη του πασά, ο οποίος με έκανε γυναίκα του και με έφερε εδώ.

Η Μαρία αφηγήθηκε τη ζωή της στην Κωνσταντινούπολη και εξήγησε ότι την προστάτευε ο Μεγάλος Διερμηνέας της Υψηλής Πύλης ο Μουρούζης, ο οποίος της εξασφάλισε την άδεια να φύγει από την Κωνσταντινούπολη.

Ο πλοίαρχος και οι άλλοι ναυτικοί όταν άκουσαν την αφήγηση της Μαρίας, έμειναν κατάπληκτοι…

Ο πλοίαρχος ονόματι Μανούσος και ο αδελφός του ο Γιώργης, που ήταν γραμματέας του πλοίου, ήταν γιοι του αδελφού της Μαρίας, του Ανδρέα !!! Ο Ανδρέας ο αδερφός της είχε παντρευτεί με την Αλεξάνδρα απο την οικογένεια Σεϊμένηδων απο την Ανώπολη.

-Είμαστε συγγενείς αναφώνησαν και οι δύο μαζί. Είσαι η χαμένη θεία μας! Είσαι η αδελφή του πατέρας μας και δεν γνωρίζαμε ότι ζεις.

Κατασυγκινημένοι, αγκαλιάστηκαν και οι τρεις κλαίγοντας και τελικά η Μαρία λιποθύμησε, ενώ το κορίτσι που τη συνόδευε έκλαιγε γοερά.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού η Μαρία κανόνισε να παντρέψει τον ανεψιό της το Γιώργη, με την νεαρή που είχε φέρει μαζί της. Τους εξήγησε ότι την είχε υπό την προστασία της γιατί ήταν ορφανή. Είχε καταγωγή από οικογένεια Φαναριωτών. Η μνηστεία τους έγινε όταν έφτασαν στην Τήνο. Όμως της μηνύματα για τη γενίκευση της Επανάστασης έφταναν από παντού και ο Γιώργης δεν μπορούσε να κρατηθεί. Έτσι άφησε την αρραβωνιαστικιά του και έφυγε να πολεμήσει και αυτός. Πρώτος σταθμός του ήταν η Σάμος. Εκεί πληροφορήθηκε ότι στο απέναντι Κουσάντασι μαζεύονταν Κρητικοί πρόσφυγες, που ήθελαν να πάρουν μέρος στην Αγώνα. Τους βρήκε και τους ενθάρρυνε να κατευθυνθούν στην Κρήτη. Ο Γιώργης αργότερα διακρίθηκε ως οπλαρχηγός της περιοχής Σφακίων, με το παρατσούκλι Τσελεπής, (1791-1821) λόγω της ωραιότητας και της κομψότητάς του. Έπεσε ηρωικά μαχόμενος στον Κάντανο Σελίνου στη θέση Σταυρός το 1821.

Η θεία του η Μαρία Δασκαλογιάννη, όταν είδε ότι ο Γιώργης είχε ενθουσιαστεί από την ιδέα να αγωνισθεί για την ελευθερία της πατρίδας του, τον ενθάρρυνε να προχωρήσει. Ταυτόχρονα έγραψε στον πρώην υπηρέτη της που είχε εγκατασταθεί στα Κούντουρα Μεγάρων να στρατολογήσει με δικά της έξοδα 20 άνδρες και να τους οδηγήσει στη Σάμο για να ενωθούν με την ομάδα του ανεψιού της Γιώργη και όλοι μαζί να μεταβούν στην Κρήτη, πράγμα που έκανε με προθυμία ο Ζερβός.

Η Μαρία, παρέμεινε στην Τήνο και όπως λέγεται είναι από τους πρώτους που συνετέλεσαν να ιδρυθεί το Πανελλήνιο Ίδρυμα της Ευαγγελίστριας, συγκεντρώνοντας πολλά χρήματα από τους γνωστούς που είχε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και διαθέτοντας σημαντικά ποσά και από τη δική της περιουσία.

Εκεί στο νησί της Παναγίας πληροφορήθηκε αργότερα τον ηρωικό  θάνατο του ανεψιού της του Γιώργη (Τσελεπή) στην Κάνδανο Σελίνου.

Η Μαρία έγινε μοναχή στην Τήνο και βοήθησε στον Αγώνα. Πέθανε στο νησί της Παναγίας το 1823, σε ηλικία 70-71 ετών περίπου. Η μνηστή, Φαναριώτικης καταγωγής, που ελέγετο Ηράκλεια και ήταν θυγατέρα του άρχοντα Δημητρίου Καρατζά εκ της Μολδοβλαχίας, τον οποίο σκότωσαν οι Τούρκοι, παντρεύτηκε έναν άλλο ανηψιό της Μαρίας, που ήρθε στην Τήνο. Μετά τον γάμο τους εκεί, την οδήγησε στα Σφακιά, όπου γέννησε πολλά παιδιά.

Αυτή σε συντομία ήταν η ζωή της Μαρίας Δασκαλογιάννη, η οποία τίμησε την ηρωική παράδοση της οικογένειάς της. Η κόρη του ήρωα Δασκαλογιάννη, που  έζησε ως γνήσια Ελληνίδα και επέδειξε αξιοσημείωτο πατριωτισμό. -Πηγή