Πολύγνωτος ο Έλλην: Ο ευρετής ζωγράφος από την Μακεδονία που τιμήθηκε ως Αθηναίος πολίτης

 

26/6/2025

Ο αγαθός ηθογράφος από την Θάσο, ο Πολύγνωτος, ήταν ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της αρχαίας Ελλάδας!

Ο σημαντικός Μακεδόνας ζωγράφος, από την Θάσο, ο Πολύγνωτος, έζησε περίπου στα μέσα του 5^ου αι. π.Χ.. Πατέρας του ήταν ο επίσης ζωγράφος Αγλαοφών, που, όπως γίνεται και στην εποχή μας, μετέδωσε την αγάπη του για την τέχνη στον γιο του. Ο γιος όμως αποφάσισε να τραβήξει προς την κάτω Ελλάδα, δηλαδή να σταδιοδρομήσει στην Αθήνα, η οποία τον τίμησε για την προσφορά του, δίνοντάς του πολιτικά δικαιώματα. Έγινε δηλαδή Αθηναίος πολίτης.

Ήταν καθοριστικής σημασίας η συμβολή του Πολυγνώτου στην ανάπτυξη της κλασσικής ζωγραφικής, ιδιαίτερα με την έμφαση που έδινε στην αναλυτική χρήση των χρωμάτων της φύσης, και μάλιστα του υλικού μέρους της και όχι του ψευδαισθησιακού.

Για τον Πολύγνωτο δηλαδή ήταν σημαντικό ο ζωγράφος να χρησιμοποιεί τα καθαρά και έντονα χρώματα, π.χ. το κόκκινο ή το μπλε, όπως αυτά βρίσκονται στην φύση, και όχι τα χρώματα της ψευδαίσθησης, όπως το γαλανό της θάλασσας και του ουρανού που στην πραγματικότητα είναι διάφανο.

Η τεχνική του έμεινε γνωστή ως «πολυγνώτεια τετραχρωμία»: άσπρο, μαύρο, κεραμιδί, ώχρα, καθώς και τα παράγωγα αυτών (καφέ, πράσινο, ροζ κ.λπ.).

Όπως μάς μαρτυρεί ο Παυσανίας, ο Πολύγνωτος διακόσμησε, στους Δελφούς, την Λέσχη των Κνιδίων με δύο έργα, το ένα παρίστανε την Άλωση της Τροίας και το άλλο την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη.

Σύμφωνα με τον Πλίνιο, πρώτος ο Πολύγνωτος ζωγράφισε ανθρώπινα πρόσωπα με συσπάσεις και στόματα ανοιχτά, δίνοντας έτσι έμφαση την εκφραστικότητά τους. Γι΄ αυτό άλλωστε λέγεται ότι ο Πολύγνωτος θεωρείτο ο ευρετής της ζωγραφικής.

Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τον Πολύγνωτο από τους σύγχρονους και μεταγενέστερους του;

Εκτός από την υψηλή καλλιτεχνική αξία των έργων του, ο Πολύγνωτος ξεχώριζε, και έμεινε γνωστός γι΄ αυτό, γιατί δεν ζωγράφιζε για τα χρήματα, αλλά γιατί εκτιμούσε απεριόριστα την πόλη όπου πια ζούσε και τους κατοίκους της. Αυτό το μαρτυρούν ο ποιητής Μελάνθιος, καθώς και ο Πλούταρχος. Ο δε Αριστοτέλης τον εγκωμίαζε ως «αγαθό ηθογράφο».

Φωτογραφία: Τμήμα από την αναπαράσταση της "Ιλίου Πέρσιδος" του Πολυγνώτου στη Λέσχη των Κνιδίων στους Δελφούς από τον Glynnis Fawkes. Επάνω, η Κασσάνδρα καθισμένη στο δάπεδο κρατώντας το ξόανο της Αθηνάς, το οποίο πήρε από το βωμό όταν την τραβούσε ο Αίαντας από την ικεσία της, περιβάλλεται από τους Πολυποίτη, Ακάμαντα, Οδυσσέα, Αίαντα, Μενέλαο και Αγαμέμνονα. Κάτω, ο Νεοπτόλεμος εξακολουθεί να σκοτώνει Τρώες. Δίπλα του απεικονίζεται ένα μικρό παιδί το οποίο φοβισμένο κρατιέται από ένα βωμό. Πιο πέρα, η Λαοδίκη όρθια και δίπλα της η Μέδουσα καθισμένη στο έδαφος, η οποία κρατά μια λίθινη βάση πάνω στην οποία στερεώνεται μια χάλκινη λεκάνη για λούσιμο. Κοντά της παριστάνεται μια ηλικιωμένη γυναίκα που κρατά στα γόνατά της ένα γυμνό παιδί.
Reconstruction: Glynniw Fawkes.
© The School of the Museum of Fine Arts, Boston: http://www.smfa.edu

Η Λέσχη των Κνιδίων - Αρχαιολογικός χώρος Δελφών