Γιατί οι Αθηναίοι δεν τίμησαν ποτέ τον Αλέξανδρο; Και όμως, αυτός έσωσε την Ευρώπη από την Ασία!

Ο Μέγας Αλέξανδρος νικά τον Δαρείο στην μάχη της Ισσού. Ψηφιδωτή διακόσμηση στο πάτωμα της "exedra" της οικίας του Παν στην Πομπηία - Εθνικό Μουσείο Νεάπολης

20/4/2022

Πόσο τραγικό και αληθινό! Μέχρι σήμερα, που οι πόλεις-κράτη έγιναν η Ελλάδα μας, δεν έχει τιμηθεί καθώς πρέπει ο Μέγας Αλέξανδρος από την πρωτεύουσα! Και όμως, ο φιλοτιμότατος Αλέξανδρος έσωσε και την Ελλάδα και την Ευρώπη!

Ο Αλέξανδρος ο Μέγας (356-323 π.Χ.) είναι ίσως η πιο αινιγματική και πιο μεγαλειώδης μορφή όλης της Ιστορίας. Πολύ μεγάλη μερίδα των ιστορικών τον θεωρεί μέγιστο των μεγάλων. Με τον Αλέξανδρο έγινε η μεγαλύτερη τομή, ως πιστεύω, στην όλη κάπως ψηλαφητή περίοδο του ιστορικού βίου της ανθρωπότητας που καλύπτει κάπου 46 αιώνες, από τον 26ο αι. π.Χ. (της πυραμίδας του Χέοπος) μέχρι σήμερα. Στο μέσον αυτού του χρονικού διαστήματος, προ 23 αιώνων, έζησε και έδρασε ο Αλέξανδρος. Ποια είναι η πιο μεγάλη τομή που άνοιξε; Την μέχρι τότε άρχουσα Ασία έναντι της Ευρώπης (σε μια δυαδική Οικουμένη) την αντέστρεψε. 

Με τον κατ΄ εξοχήν ρηξικέλευθο Αλέξανδρο η Ευρώπη πήρε στο παγκόσμιο πεδίο την πρωτοκαθεδρία και διετήρησε αυτή την περίοπτη θέση μέχρι τον 20ο αι. της συγχρόνου εποχής. Μην ερωτήσετε ποιος την κατέχει σήμερα και ποιες είναι οι προοπτικές για το μέλλον. 

Ο Αλέξανδρος κρίνεται ποικιλοτρόπως σε κάθε εποχή και από κάθε ιστορικό κα παρ΄ όλα αυτά παραμένει ανεξιχνίαστος. Θέτομε και σήμερα ένα επίκαιρο ερώτημα... Διατί ο Αλέξανδρος (και κατά την Αρχαιότητα και κατά τους μετέπειτα χρόνους μέχρι σήμερα) δεν ετιμήθη εδώ στην Αθήνα. Έπρεπε να τιμηθεί; 

Το ερώτημα (ως προ το τελευταίο του μάλιστα σκέλος) ξαφνιάζει. Και μάλλον θεωρείται περιττό. Η απάντηση πάντως, αν τεθεί το ερώτημα, είναι σήμερα αυτονόητη και μονοσήμαντη. Βεβαίως τιμητέος Αθήνησι και πανταχού. Ίσως μάλιστα, πιο πολύ στην Αθήνα. Διατί όμως οι Αθηναίοι δεν ετίμησαν τον Αλέξανδρο κατά την Αρχαιότητα; Γιατί οι Αθηναίοι του εστέρησαν αυτό ακριβώς που επεδίωκε; Τον έπαινό τους.. 

Ο Αλέξανδρος κατ΄ εξοχήν ήταν φιλοτιμότατος. Μακαρίζει τον Αχιλλέα κυρίως διότι ευρέθη επαινέτης (και ποιος;), ο Όμηρος. Ο Αρριανός μας παραθέτει δεκάδες επίθετα για να χαρακτηρίσει τον Αλέξανδρο (Αρρ. Ανάβ.7,28). Είναι όλα στον υπερθετικό βαθμό, αλλά με ιδιαίτερη έμφαση προβάλλει μεταξύ όλων των επιθέτων το φιλοτιμότατος και του επαίνου μόνου απληστότατος. Ο Αλέξανδρος θα λέγαμε είχε πολύ "φιλότιμο". 

Οι Αθηναίοι όμως δεν μπορούσαν να λησμονήσουν την Χαιρώνεια. Η ιδέα ότι η Χαιρώνεια έχει την σημασία των Αιγός ποταμών και των Λεύκτρων, δηλαδή μαχών με τις οποίες απλώς έγινε αλλαγή ηγεμονιών δεν τους παραμυθούσε. δεν θα επείθοντο ούτε και από τον Droysen του 19ου αι., ο οποίος στο 338 π.Χ. βλέπει την αρχή της ηγεμονίας του Μακεδονικού Ελληνισμού. Κανείς από αυτούς που ηγεμόνευσαν στην Ελλάδα δεν ήταν διατεθειμένος να εκχωρήσει ηγεμονικά δικαιώματα σε οποιονδήποτε άλλο. 

Ούτε οι Αθηναίοι με τα μεγάλα τρόπαια των Μηδικών, ούτε οι Σπαρτιάτες με τις αξιώσεις να άγουν πάντοτε και όχι να άγωνται, ούτε και οι Θηβαίοι με την στρατηγική ευφυΐα ενός Επαμεινώνδα μπορούσαν να λυγίσουν σε νέα ηγεμονία. 

Κείμενο του Εμμανουήλ Μικρογιαννάκη, Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Κοσμήτορος της Φιλοσοφικής Σχολής (Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ελληνόραμα, τ.106).