Προσμένοντας ένα χάδι

26/2/2022

Η μάνα είναι νεκρή και το βρέφος προσπαθεί να την φτάσει, μα είναι αδύνατον... 

Η επιτύμβια στήλη έχει σχήμα ναϊσκου με αέτωμα και απεικονίζει μια οικογενειακή σκηνή: την καθισμένη μητέρα, στην οποία φέρνει η παραμάνα ή κάποια συγγενής το μικρό βρέφος. Η χαραγμένη στο επιστύλιο επιγραφή δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το τραγικό γεγονός που αναπαριστά η καθόλα συνηθισμένη σκηνή. 

Η μητέρα Φυλονόη, είναι η νεκρή. Μάταια προσπαθεί να την αγγίξει το παιδάκι με τα δυο του χεράκια. Εκείνη, με χαμηλωμένο το κεφάλι και τα χέρια σε μια κλειστή κίνηση να την απομονώνουν από το περιβάλλον, βρίσκεται ήδη πολύ μακριά. Το χάσμα ανάμεσά τους, ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, είναι αγεφύρωτο, παρόλο που στην παράσταση τους χωρίζουν μόλις τρία χιλιοστά... 

Το θέμα της γυναικείας μορφής με βρέφος απαντά στην επιτάφια τέχνη ήδη από την αρχαϊκή περίοδο και βρίσκει πληθώρα παραλλήλων σε επιτύμβια μνημεία του ύστερου 5ου και 4ου αιώνα π. Χ. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου γλυπτού, που το καθιστά και τόσο ενδιαφέρον, έγκειται στο γεγονός ότι δεν απεικονίζεται, όπως συνήθως, ένα νεογέννητο βρέφος σε δεύτερο επίπεδο στην αγκαλιά της παραμάνας, λειτουργώντας δηλαδή ως σύμβολο της μητρότητας του κυρίου προσώπου της στήλης. Εδώ αναπαρίσταται ένα μεγαλύτερο βρέφος, το οποίο προσπαθεί να ξεγλιστρήσει από την προστατευτική αγκαλιά της παραμάνας, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αγκαλιάσει για τελευταία φορά την μητέρα του, το κέντρο του κόσμου του. 

Είναι αυτή η απεγνωσμένη κίνηση τρυφερότητας και η λαχτάρα του μωρού, που έχει αποκτήσει οντότητα και διεκδικεί τη χαμένη αγκαλιά, που υπογραμμίζει ακόμα περισσότερο το δραματικό και αναπόφευκτο τέλος. 

Επιτύμβια στήλη της Φυλονόης, Συλλογή Έργων Γλυπτικής, αρ.ευρ. Γ3790, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Δρ. Χρυσάνθη Τσούλη.