Αρχαιοελληνικός πέλεκυς: Το διεκδικούν οι Ιταλοί από τους Βρετανούς! Οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται...

9/5/2023

Ο πέλεκυς του Κυνίσκου – Η φοβερή ιστορία του θησαυρού της Magna Grecia που κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο διά μέσου της αρχαιοκαπηλίας!

Είναι γνωστό ότι το Βρετανικό Μουσείο είναι γεμάτο αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχουν φτάσει στη Βρετανία μέσω αρχαιοκαπηλίας. Ένα από τα εκθέματα είναι και ένα πανέμορφο αναθηματικό τσεκούρι που η προέλευσή του πιστεύεται ότι είναι από την Σύβαρη, μια πόλη της Magna Grecia.

Οι Αχαιοί, κατά την κάθοδο των Δωριέων, διώχνουν τους Ίωνες από την Ελίκη και έκτοτε η πόλη ελέγχεται από τους Αχαιούς οι οποίοι μετονομάζουν όλη την γύρω περιοχή σε Αχαΐα. Η Ελίκη στη συνέχεια συμμετείχε μαζί με τους Τροιζήνιους (Δωριείς) στην αποικία της Μεγάλης Ελλάδος, Σύβαρη, που έγινε γνωστή λόγω της πολυτελούς τρυφηλής ζωής που έκαμαν (εξ ου και ο «Συβαριτισμός»).

Το μικρό τσεκούρι, μόλις 20 εκατοστών, φτιάχτηκε από επεξεργασμένο χαλκό και φέρει χαραγμένη στην λεπίδα επιγραφή στη δωρική διάλεκτο. Το εύρημα το απέκτησε το μουσείο του Λονδίνου το 1884 από τον Alessandro Castellani, μέλος μιας διάσημης ιταλικής οικογένειας χρυσοχόων που έκαναν μεταξύ άλλων και εμπορία παράνομου αρχαιολογικού υλικού.

Alessandro Castellani (1861 – 1883)

Πώς κατέληξε το τσεκούρι στην Αγγλία; Από πηγές του 19ου αιώνα διαπιστώνουμε ότι το τσεκούρι εντοπίστηκε πρώτη φορά στην ιταλική πόλη San Sosti (κοντά στην αρχαιοελληνική πόλη Κωνσεντία), ένα μικρό χωριό στους πρόποδες της νοτιοδυτικής πλαγιάς του Pollino.

Από πηγές της εποχής εκείνης μαθαίνουμε ότι το 1852 ο πέλεκυς αυτός απεικονίζεται σε ένα σχέδιο από του Καλαβρού ιστορικού Vito Capialbi (1790-1853), καθώς και σε μελέτες που δημοσιεύτηκαν από τον Ναπολιτάνο αρχαιολόγο Τζούλιο Μινερβίνι (1819 – 1891) που τον περιέγραψε στο “Ναπολιτάνικο Αρχαιολογικό Δελτίο – Bullettino Archeologico Napoletano” (1852-1853, σελ. 137-139), όπου ασχολείται κυρίως με το περιεχόμενο της επιγραφής.

Μια άλλη αναφορά στο τσεκούρι, με βάση το αρχικό σχέδιο του Capialbi, υπάρχει το 1857 στο περιοδικό Poliorama Pittoresco (σελ. 204). Επομένως, βλέπουμε ότι πριν το εύρημα πουληθεί στο Βρετανικό Μουσείο ήταν γνωστό και αντικείμενο μελέτης από ειδικούς.

Ο αναθηματικός πέλεκυς στο σχέδιο του Vito Capialbi όπως αποτυπώθηκε το 1853

Το Βρετανικό Μουσείο έχει φωτογραφίες και περιγραφή του ευρήματος στην επίσημη ιστοσελίδα του (δείτε εδώ: https://bit.ly/2RAcZek) όπου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι πρόκειται για χάλκινο αναθηματικό τσεκούρι, χαραγμένο με θρησκευτική αφιέρωση.

Ο συγγραφέας Pagano έγραφε μεταξύ άλλων το 1857: “Δεν ήταν για πόλεμο, αλλά ένα ιερό δώρο, ένας όρκος που προσέφεραν στο ιερό της Ήρας. […] . Θεωρήθηκε ότι η κατασκευή του αντικειμένου οφειλόταν στα «εργοστάσια της πλούσιας και πολιτισμένης πόλης της Σύβαρης“, την οποία δέχεται και το Βρετανικό Μουσείο ως τόπο παραγωγής (βλ. την επίσημη ιστοσελίδα).

Σχετικά με το τι αναφέρει η επιγραφή υπήρξαν διάφορες προτάσεις αλλά τελικά επικράτησε η εξής στην οποία το ίδιο το τσεκούρι μιλάει για τον εαυτό του “Είμαι ιερή ιδιοκτησία της Ήρας. Ο Κυνίσκος ο κρεοπώλης με έχει αφιερώσει ως δεκάτη (αποζημίωση) της εργασίας του“.

Σχετικά με την ταυτότητα του ανθρώπου που έκανε την αφιέρωση, στην αρχή είχε προταθεί ένας αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης με καταγωγή από τη Μαντίνεια Αρκαδίας. Ο Κυνίσκος ο Μαντίνειος στέφθηκε νικητής στο αγώνισμα της πυγμαχίας παίδων κατά τους 80ους (460 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Η άποψη αυτή απορρίφθηκε τελικά καθώς το αναθηματικό τσεκούρι φτιάχτηκε περίπου έναν αιώνα πριν τη γέννηση του Αρκά αθλητή (6ο αιώνα π.Χ.) .

Δεν γνωρίζουμε το πότε και πώς χάθηκε το τσεκούρι. Γνωρίζουμε από τον Pagano ότι το 1857 φυλασσόταν στην πόλη San Sosti, όμως μετά εξαφανίστηκε. Κάποιοι θεωρούν ότι πρώτα μεταφέρθηκε στο μουσείο της Νάπολης για έρευνα και μετά χάθηκαν τα ίχνη του. Και τα δύο σενάρια θεωρούνται εξ ίσου πιθανά.

Εκείνη την εποχή ήταν σε ισχύ το διάταγμα του Φερδινάνδου Β΄, βασιλιά του Βασιλείου των Δύο Σικελιών, το οποίο απαγόρευε την εξαγωγή οποιουδήποτε αντικειμένου ιστορικού-καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος από το βασίλειο άρα υπάρχει και νομικά η αξίωση ότι πρόκειται για αρχαιοκαπηλία.

 

Το 1996, ο τότε δήμαρχος του San Sosti, Silvana Perrone, ζήτησε από την ιταλική κυβέρνηση να παρέμβει με τη βρετανική κυβέρνηση για να ζητήσει αποκατάσταση. Ο τότε Υπουργός Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Walter Veltroni, ενημέρωσε τον δήμαρχο ότι είχε υποβάλει την αίτηση χωρίς να λάβει καμία απάντηση από τις βρετανικές αρχές. Από τότε έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να επιστρέψει στην Ιταλία ο πέλεκυς. Τελευταία φορά, τον Απρίλιο του 2016, έγινε ερώτηση του Φράνκο Μπρούνο στον Ντάριο Φραντσεσκίνι, τότε Υπουργό Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ζητώντας του να ξεκινήσει μια συζήτηση με το Βρετανικό Μουσείο για την επιστροφή του «τσεκουριού του San Sosti».

Κύρια πηγή άρθρου: Dalla Calabria al British Museum: l’incredibile storia dell’ascia votiva di Kyniskos, του Alessandro Novoli στην ιστοσελίδα famedisud.it & Νικόλαος Παππάς - respublicagr.blogspot.com