Τα Σκόπια Δίκαζαν (!) τους Σαρακατσάνους και τους εξόντωναν για να "μακεδονοποιήσουν" τους εαυτούς τους

18/11/2024

Οι βαριές φυλακίσεις, οι επακόλουθοι διωγμοί και η απάθεια που επέδειξε το ελληνικό κράτος

Του Δημήτρη Γαρούφα*

Με ρωτούν συχνά αν υπήρχε ελληνική μειονότητα στα Σκόπια όταν ο Τίτο ίδρυσε τη «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας», αν «μακεδονοποιήθηκε» και γιατί δεν εκδηλώνεται, αν υπάρχει. Για να καταλάβουν οι αναγνώστες τι πραγματικά έγινε στα Σκόπια θα αναφερθώ στην περίπτωση των Σαρακατσάνων που ζούσαν εκεί και σε μια δίκη που έγινε το 1947, με βαριές καταδίκες Σαρακατσάνων ουσιαστικά γιατί εκδηλώνονταν ως Έλληνες.

Όταν ιδρύθηκε η «Μακεδονία» του Τίτο, το 1944 υπήρχαν στα Σκόπια περίπου 3.500-4.000 Σαρακατσάνοι, που αποκλείστηκαν μέσα στη Γιουγκοσλαβία… Η «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας», με στόχο τη «μακεδονοποίηση», επέβαλε αλλαγή επιθέτων με στόχο να χαθεί η ελληνική ρίζα κι έτσι συνήθως έπαιρναν το όνομα του πατέρα, προσέθεταν ένα «έφσκι» ή «οφ» στο τέλος και ο γιος του Δημητρίου γινόταν «Διμιτρέφσκι» ή «Διμιτρόφ»…

Φυσικά, υπήρξαν αντιδράσεις και γι’ αυτό εφαρμόσθηκε πιο αυστηρά το πρόγραμμα «μακεδονοποίησης». Το 1947 παρέπεμψαν σε δίκη (έμεινε γνωστή στα Σκόπια ως η δίκη των Σαρακατσάνων) τους πιο ζωηρούς από τους Σαρακατσάνους που ζούσαν κοντά στα ελληνικά σύνορα, μεταξύ των οποίων τον 19χρονο τότε Βαγγέλη Μαριούλα και τους Χ. Αποστόλου, Χ. Μπάρτζιο, Γ. Τζελέπη, Γ. Χουσνή, με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Ελλάδας και τους τιμώρησαν με πολυετείς φυλακίσεις, ενώ ταυτόχρονα ως διοικητικό μέτρο επεβλήθη η υποχρεωτική μετακίνηση των Σαρακατσάνων σε απόσταση 70 χιλιομέτρων από τα ελληνικά σύνορα και ο εφοδιασμός τους με ειδικές ταυτότητες, στις οποίες υπήρχε η ένδειξη «Κ», δηλαδή κάτι παρόμοιο με αυτό που έκαναν οι Γερμανοί στους Εβραίους…

Παράλληλα, για να τους πάρουν τα κοπάδια με τα πρόβατα ζήτησαν από τους επικεφαλής των τσελιγκάτων να δηλώσουν πόσα πρόβατα είχαν και, αφού έγινε η δήλωση, στην οποία ο αρχιτσέλιγκας δήλωσε, όπως του ζητήθηκε, επ’ ονόματί του το βιος που είχαν όλες οι οικογένειες του τσελιγκάτου (περίπου 20-30 οικογένειες σε κάθε τσελιγκάτο), δηλαδή δήλωνε μεγάλο αριθμό, τότε με νέα διαταγή τα πάνω από 400 σε κάθε δήλωση δημεύονταν υπέρ του κράτους… Αυτή ήταν η χαριστική βολή, με την έννοια ότι διαλύθηκαν τα τσελιγκάτα και οι Σαρακατσάνοι αναγκάσθηκαν να εγκατασταθούν σε πόλεις και χωριά και να δουλεύουν ως εργάτες πλέον σε κτηνοτροφικές μονάδες ή εργοστάσια και υποχρεωτικά πλέον να μάθουν και τη λεγόμενη «μακεδονική γλώσσα»… Βεβαίως, οι ορεσίβιοι Σαρακατσάνοι, φανατικοί Ελληνες, συνέχισαν να διατηρούν στις κοινωνικές σχέσεις τους τα ελληνικά ονοματεπώνυμα και οι γονείς να μαθαίνουν στα σπίτια τα παιδιά ελληνική γραφή και ανάγνωση.

Η κυβέρνηση των Σκοπίων, όταν είδε έπειτα από μερικά χρόνια ότι αυτή η πληθυσμιακή ομάδα δύσκολα θα «μακεδονοποιηθεί», τη «διευκόλυνε» να φύγει για την Ελλάδα (όποιος δήλωνε Ελληνας και επιθυμούσε να φύγει για την Ελλάδα έπρεπε εντός δύο μηνών να φύγει από τη χώρα), στην οποία ήρθε την περίοδο από το 1956 έως το 1966 και εγκαταστάθηκε κυρίως στο Ελευθέριο – Ν. Κορδελιό Θεσσαλονίκης, όπου σήμερα αποτελεί περίπου το 20% του πληθυσμού. Καμία πρόνοια δεν υπήρξε γι’ αυτούς, καμία εφημερίδα δεν έγραψε για την περίπτωσή τους και καμία ελληνική κυβέρνηση δεν τους βοήθησε.

Τα κονάκια των Μαριουλαίων στο Ούντοβο -sarakatsanoi.blogspot.com

Γνώρισα τον Βαγγέλη Μαριούλα (σε ηλικία 19 χρονών, το 1947, τιμωρήθηκε σε φυλάκιση εφτά ετών, την οποία εξέτισε σε φυλακές των Σκοπίων) όταν ως φοιτητής Νομικής χρειάστηκε να δουλέψω τρεις μήνες ως εποχιακός φύλακας στη ΔΕΘ (κάποιοι που δεν καταγόμαστε από «τζάκια» έτσι σπουδάζαμε τότε) και ο Β. Μαριούλας ήταν υπάλληλος στη ΔΕΘ… Μου αφηγήθηκε με λεπτομέρειες την ιστορία τους, πώς βασανίστηκε στις φυλακές των Σκοπίων, ονόματα συγκρατουμένων του που αντιδρούσαν στη «μακεδονοποίηση» και τιμωρούνταν…

Αυτός ο άνθρωπος, που, βοηθώντας την Ελλάδα, έμεινε εφτά χρόνια στις φυλακές των Σκοπίων και υπέστη βασανιστήρια, ζήτησε το 1974 να αναγνωριστεί η προσφορά του από την Ελληνική Πολιτεία, αλλά το υπουργείο Εθνικής Αμύνης απέρριψε την αίτησή του και την ένστασή του το 1976 με το υπ. αρ. Φ421.71/1250/851087/76/Αρ.Σ.1954/15-4-1976 έγγραφο του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων – ΔΕΠΑΘΑ (βρίσκεται στο αρχείο μου), με την αιτιολογία ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου καθότι ήταν «δράσις ουχί εντός της Ελληνικής Επικρατείας»…

Αρκετά χρόνια αργότερα, όταν το 1992 η υφυπουργός Εξωτερικών Βιργινία Τσουδερού με παρακάλεσε να δημοσιοποιηθούν κάποια στοιχεία, τον έπεισα να δεχθεί να συμμετάσχει σε μια τηλεοπτική συζήτηση στην ΕΤ3, όπου με λεπτομέρειες μίλησε για τη δίκη αυτή, περιέγραψε τα βασανιστήρια που υπέστη και ανέφερε στοιχεία συγκρατουμένων του που θανατώθηκαν στη φυλακή, ενώ κάποια στοιχεία συμπεριέλαβα στο βιβλίο μου με τίτλο «Οι Σαρακατσάνοι ομογενείς μας στη Βουλγαρία και την περιοχή Σκοπίων» (εκδόσεις Αφων Κυριακίδη, 1992).

Ο άνθρωπος αυτός πέθανε πριν από χρόνια, αλλά η προσφορά του δεν αναγνωρίστηκε από το ελληνικό κράτος, γιατί ήταν «δράσις ουχί εντός της Ελληνικής Επικρατείας», ούτε δόθηκε το όνομά του σε κάποιο δρομάκι του Δήμου Ελευθερίου – Κορδελιού Θεσσαλονίκης, όπου ζούσε μετά την εγκατάστασή του στην Ελλάδα.

Έφυγε από τη ζωή περήφανος και ταπεινός. Ανέφερα την περίπτωσή του για να γίνει κατανοητό πώς έγινε η «μακεδονοποίηση» στα Σκόπια αλλά και για να καταλάβει η ελληνική κοινή γνώμη ποια ήταν η συμπεριφορά του ελληνικού κράτους απέναντι σε αυτούς που είχαν το θάρρος να παραμένουν Έλληνες και να βοηθούν την Ελλάδα ζώντας σε γειτονικές χώρες…

*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης -Πηγή