Νίκος Γκάτσος: Όσα είπαν για τον υπερ-ρεαλιστή ποιητή ο Ελύτης, ο Χατζηδάκις και η Νικολακοπούλου

 
22/2/2025

 Νίκος Γκάτσος (1911-1992): Βάλε φωνή τη γη να θυμηθώ

Ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές, μεταφραστές και στιχουργούς της πατρίδας μας, που στην παιδική του ηλικία, μόλις πέντε χρονών, βίωσε την ορφάνια. Ο αγρότης πατέρας του, ο Γεώργιος, για να βρει μια καλύτερη μοίρα για την οικογένειά του, ξεκίνησε να πάει στην Αμερική με το πλοίο. Όμως, πέθανε εκεί πάνω και το κορμί του πετάχτηκε στα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού. 

Λίγοι πια γνωρίζουν ότι ο Γκάτσος εξέδωσε την ποιητική σύνθεση "Αμοργός" (Αετός, 1943), το μοναδικό του βιβλίο που εκδόθηκε και που θεωρείται κορυφαία δημιουργία του ελληνικού υπερ-ρεαλισμού που επηρέασε και νεότερους ποιητές. 

Ωστόσο, οι στίχοι του Γκάτσου είναι στα χείλη όλων μας, όσα χρόνια και αν περάσουν. Για παράδειγμα: 

Με τι καρδιά να σ’ αποχαιρετήσω

Με τι καρδιά τραγούδι να σου πω
στον ουρανό με τ’ όνειρο θα ζήσω
στον ουρανό σαν άστρο θα χαθώ

Βάλε φωνή κοντά σου να γυρίσω
βάλε φωνή τη γη να θυμηθώ

Με τι καρδιά τα μάτια σου ν’ αφήσω
Με τι καρδιά τον κόσμο ν’ αρνηθώ
σε σκοτεινό γεφύρι θα καθίσω
σε σκοτεινό ποτάμι θα σταθώ

Δώσ’ μου φωτιά τη νύχτα μου να σβήσω
Δώσ’ μου φωτιά στον ήλιο να βρεθώ

Τι είπε για τον ποιητή ο Ελύτης:  

"Έχω δει τον Νίκο Γκάτσο να εξαναγκάζει σε αναβολή πρεμιέρες και να ξημερώνεται για μία λέξη. Όχι καν λέξη σε ποιητικό κείμενο. Σε απλό θεατρικό διάλογο, προορισμένο να διαρκέσει μερικά δευτερόλεπτα. 

Τι μπορεί να σημαίνει μια τέτοιου είδους επιμονή; Ευσυνειδησία; Σχολαστικότητα; Αίσθηση ευθύνης; Μανία της τελειότητας; Ερευνήσατε στα εδάφη του Διονυσίου Σολωμού για να βρείτε το μυστικό. Και να εξηγήσετε την ολιγογραφία του..." - Οδυσσέας Ελύτης, "Εν Λευκώ", εκδόσεις Ίκαρος.

Τι είπε ο Χατζιδάκις:  

"Ο Γκάτσος είναι επίσης μεγάλος στοχαστής (εκτός από ποιητής). Βαθιά ελληνικός και βαθιά σύγχρονος. Πολύ λίγοι είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν. Μέσα σ΄ αυτούς κι εγώ. Συνεπώς, η επιρροή του μου χάρισε ό,τι στέρεο και ό,τι αξιόλογο περιέχω σήμερα" - Μάνος Χατζιδάκις, "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", εκδόσεις Ίκαρος.

Τα λόγια της Νικολακοπούλου: 

"Μου έρχονται τραγούδια στο μυαλό που τα ακούω χρόνια και τώρα τα καταλαβαίνω. Όπως αυτό του Γκάτσου - του ανθρώπου που νιώθω πνευματικό μου πατέρα - που λέει: "Βάλε φωνή κοντά σου να γυρίσω, βάλε φωνή τη γη να θυμηθώ"; Και τότε το τραγουδούσαμε τόσο απλά... Για άκουσέ το πάλι και αναρωτήσου. Πού ήταν αυτός ο άνθρωπος; Το λέγαμε πολύ φυσιολογικά αυτό το νόημα!" - Λίνα Νικολακοπούλου 1997.