Ερασίστρατος: Ο τελευταίος από τους μεγάλους Έλληνες ιατρούς - Ποιος Ευρωπαίος έκλεψε τα επιστημονικά του επιτεύγματα

 4/4/2023

Τον Ερασίστρατο δεν τον γνωρίζουμε, κι όμως, ήταν από τους κορυφαίους ιατρούς της ανθρωπότητας αυτός ο Έλληνας επιστήμονας! Και μάλιστα, όπως λέγεται, ήταν ο τελευταίος κορυφαίος! 

Οι ανακαλύψεις του τον τοποθετούν στο ίδιο βάθρο με τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό! Διέθετε νοημοσύνη και απαράμιλλη ικανότητα να προσλαμβάνει αλήθειες που αφορούσαν τον γήινο κόσμο και να υιοθετεί ακολούθως τις αναγκαίες ωφέλιμες πράξεις. Ακόμα και σήμερα που οι επιστήμονες έχουν στην διάθεσή τους υψηλή τεχνολογία και τελειότερα ιατρικά μηχανήματα, δεν μπορούν να φτάσουν το φαινόμενο Ερασίστρατος. 

Ήταν από τους πιο φημισμένους επιστήμονες στον αρχαίο κόσμο. Ήταν  ιατρός,  βιολόγος, παθολόγος, νευροεπιστήμονας, χειρουργός και ανατόμος.

Από πού καταγόταν; Άλλοι λένε πως είχε γεννηθεί στην Κω, άλλοι στην Χίο ή ίσως στην Σάμο. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, μητέρα του ήταν η Πυθία, κόρη του Αριστοτέλη! Εγγονός λοιπόν του πανεπιστήμονος Αριστοτέλη! Ο Σουίδας όμως αναφέρει ότι οι γονείς του ήταν ο Κλεόμβροτος και η Κρητόξενη, αδερφή ενός άλλου γιατρού, του Μέδιου. Δυστυχώς, οι πληροφορίες για την καταγωγή του Ερασίστρατου φτάνουν σε εμάς συγκεχυμένες.

Ο Ερασίστρατος υπήρξε μαθητής του Χρύσιππου του Κνιδίου, του Μητροδώρου και, κατά άλλες πηγές, ίσως και του Θεόφραστου. Για ένα διάστημα έζησε στην αυλή του Σέλευκου Νικάτωρα, του βασιλιά της Συρίας, κι εκεί απόκτησε τεράστια φήμη. Γιατί; Γιατί, το 294 π.Χ. κατάφερε να διαγνώσει σωστά την νόσο από την οποία υπέφερε ο πρωτότοκος γιος του βασιλιά, ο Αντίοχος, μία νόσο που είχε να κάνει περισσότερο με την ψυχοπνευματική κατάσταση του ασθενούς και όχι τόσο με την σωματική.

Στην συνέχεια, έζησε στην Αλεξάνδρεια που γινόταν όλο και πιο φημισμένη πόλη. Δεν του αρκούσαν όμως οι αποκτημένες γνώσεις του. Συνέχισε να μελετά και μάλιστα τον απασχολούσε ιδιαίτερα η ανατομία. Αγαπούσε τόσο πολύ την ιατρική επιστήμη, που την εξασκούσε μέχρι τα γεράματά του, προκειμένου να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. 

Όπως και με την καταγωγή του, έτσι και ο τόπος που άφησε την ύστατη πνοή του δεν είναι σίγουρος. Πιθανόν να πέθανε στην Μικρά Ασία. Ο Σουίδας αναφέρει πως ο τάφος του βρίσκεται στο όρος Μύκαλε στην Ιωνία. Κατά τον Ευσέβιο, ο Ερασίστρατος ζούσε ακόμα το 258 π.Χ., δηλαδή περίπου 40 χρόνια μετά τον γάμο του Αντιόχου και της Στρατονίκης. 

Ο Ερασίστρατος είχε πολλούς μαθητές: Αποεμάντης, Απολλώνιος Μεμφίτης, Αρτεμίδωρος, Απολλοφάνης, Χρύσιππος, Ηρακλείδης, Ερμογένης, Πτολεμαίος κ.ά.. Λέγεται μάλιστα ότι μία ιατρική σχολή στην Σμύρνη που είχε πάρει το όνομά του, λειτουργούσε μέχρι την εποχή του Στράβωνα. 

Έγραψε πάρα πολλά συγγράμματα, από τα οποία σώζονται οι τίτλοι τους μόνο, ενώ αποσπάσματα σώζονται μόνο διαμέσου του Γαληνού και κάποιων ακόμα μεταγενέστερων συγγραφέων. Τα θέματά του ήταν περί ανατομίας, ιατρικής πρακτικής, φαρμακολογίας.

Ο ασθενής Αντίοχος (wikipedia)

Τα ιατρικά επιτεύγματα του Ερασίστρατου είναι γνωστά μέσα από αναφορές άλλων μελετητών και ιατρών στο υψίστης σημασίας έργο του. Ο Ερασίστρατος ασχολήθηκε με την λειτουργία της καρδιάς και το κυκλοφορικό σύστημα, αφήνοντας πίσω του στοιχεία που βοήθησαν τους μετέπειτα γιατρούς. Ανακάλυψε και περιέγραψε το νευρικό σύστημα, μιλώντας μάλιστα για τον διαχωρισμό του σε αισθητήριο και σε κινητικό νευρικό σύστημα. 

Ασχολήθηκε με τον εγκέφαλο του ανθρώπου και τον σύγκρινε με αυτόν του ζώου. Θεωρούσε ότι ο εγκέφαλος έχει την ιδιότητα να μετατρέπει το ζωτικό πνεύμα σε ψυχικό. Ανακάλυψε την λειτουργία της αορτικής βαλβίδας η οποία υποχρέωνε το ζωτικό πνεύμα να πορευθεί μέσα στην αορτή. 

Ασχολήθηκε με το πεπτικό σύστημα και τόνισε την ύψιστη σημασία της διατροφής. Για τον Ερασίστρατο, στις νοητικές ασθένειες επιδρούσαν σημαντικά η διατροφή, τα νεύρα και ο εγκέφαλος. 

Είναι αυτός που μίλησε πρώτος για την κυκλοφορία του αίματος, πίστευε μάλιστα πως στις αρτηρίες μας κυκλοφορεί αέρας. Και είναι αυτός που ανακάλυψε πρώτος τον καθετήρα για την τεχνητή εκκένωση της ουροδόχου κύστης. 

Όλα όσα ανακάλυψε και περιέγραψε ο Ερασίστρατος έγινε αντικείμενο μελέτης μεταγενέστερων επιστημόνων, κάποιοι από τους οποίους δεν δίστασαν να κλέψουν τα σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματά του και να τα παρουσιάσουν σαν δικές τους ανακαλύψεις. 

Για παράδειγμα, ο Ελβετός Άλμπρεχτ φον Χάλερ (1708-1777), ο οποίος θεωρείται  σήμερα "πατέρας" της φυσιολογίας και λέγεται ότι αυτός πρώτος μίλησε για την κυκλοφορία του αίματος. Ψεύδη. Ο άνθρωπος αυτός μελέτησε την αρχαία ελληνική γραμματεία (όπως και πολλοί άλλοι ξένοι), και δεν δίστασε να οικειοποιηθεί τα πορίσματα του Ερασίστρατου και να τα παρουσιάσει ως δικά του. Διότι, για την κυκλοφορία του αίματος, πρώτος μίλησε ο δικός μας ιατρός, ο Ερασίστρατος. Αν αυτό δεν λέγεται ληστεία, κι αν ο φον Χάλερ δεν είναι ένας κλέφτης της αρχαίας ελληνικής επιστήμης, τότε οι λέξεις έχουν χάσει παντελώς το νόημά τους!...