Παραπραξίες: Τα μικρά λάθη που δεν είναι καθόλου τυχαία!
Στην καθημερινότητά μας, δεν είναι λίγες οι φορές που κάνουμε κάποια μικρά λάθη, όπως προφορικές και γραπτές παραδρομές ή το ότι λησμονούμε ονόματα και υποχρεώσεις, κ.ά. Αυτά τα λάθη ονομάζονται «παραπραξίες» και μπορεί με μια πρώτη ματιά να φαίνονται τυχαία, όμως η αλήθεια είναι ότι δεν είναι. Σύμφωνα
με τον Freud, τα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς μας είναι ως επί το
πλείστον ασυνείδητα. Θεωρεί ότι οι παραπραξίες είναι αποτέλεσμα
παρεμβολής απωθημένων ασυνείδητων σκέψεων που αποτελούν σημαντικό υλικό
για να γνωρίσει κανείς τα βαθύτερα κίνητρα της συμπεριφοράς του.
Συνήθως,
αποδίδουμε τα περιστατικά παραπραξίας στην τύχη. Τα ορίζουμε ως
ασήμαντα, αφού δυσκολευόμαστε ή αρνούμαστε να κατανοήσουμε το ασυνείδητο
κίνητρό τους, και μάλιστα «Όπως αποδείχθηκε σε όλες τις περιπτώσεις, το
αίτιο του ξεχάσματος βρισκόταν σε ένα δυσάρεστο κίνητρο» (Freud,
1992:169).
Ο Freud τονίζει πως το γεγονός ότι ξεχνάμε ή ότι λέμε
καμιά φορά άλλο απ' αυτό που θέλουμε να πούμε ή ότι έχουμε λάθος
αναμνήσεις, δεν εμπίπτει στη σφαίρα του τυχαίου. Για παράδειγμα, κάποιος
μπορεί να ξεχάσει ένα ραντεβού, ακριβώς επειδή από την αρχή δεν ήθελε
να παρευρεθεί ή κάποιος μπορεί να αμελήσει ένα χρέος επειδή σκεφτόταν
τον προϋπολογισμό του. Αναφέρει μάλιστα δύο παραδείγματα που θα μας
βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις παραπραξίες.
Το πρώτο (Freud,
1992:177) είναι το παράδειγμα του άντρα που η γυναίκα του τον πίεζε να
πάνε σε μία επίσκεψη, η οποία τον άφηνε αδιάφορο. Τελικά, πείσθηκε,
ξυρίστηκε και πήγε να βγάλει το επίσημο ένδυμά του από το μπαούλο, το
οποίο όμως ήταν κλειδωμένο και το κλειδί άφαντο. Δεδομένου ότι ήταν
Κυριακή και δεν μπορούσε να βρεθεί κλειδαράς, δεν υπήρχε άλλη λύση από
το ζητήσουν «συγγνώμη» και να ακυρώσουν την επίσκεψη. Την επόμενη μέρα, ο
κλειδαράς άνοιξε το μπαούλο και βρήκε μέσα το κλειδί! Το ίδιο κλειδί
που αφηρημένος ο σύζυγος είχε αφήσει να πέσει μέσα στο μπαούλο και στη
συνέχεια κατέβασε το καπάκι που κλειδώνει αυτόματα. Παρόλο που ο άντρας
πιστεύει ότι το έκανε χωρίς καμία επίγνωση και πρόθεση, η αλήθεια είναι
ότι δεν ήθελε να πάει στην εκδήλωση. Γι’ αυτό και υπήρχε κίνητρο στην
παραπραξία του.
Το δεύτερο παράδειγμα (Freud, 1992:195) αφορά τις
μνημονικές πλάνες και το πώς μπορεί κάποιος να ξεχάσει να επιστρέψει
δανεισμένα βιβλία ή να αμελήσει πληρωμές. Αναφέρει μάλιστα την εμπειρία
του όταν μια μέρα βγήκε από το καπνοπωλείο, που πήγαινε κάθε μέρα, χωρίς
πληρώσει. Αυτή η απόπειρα να δημιουργήσει χρέη είχε σχέση με τις
σκέψεις του για τον προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με τον πατέρα της
ψυχανάλυσης, στο θέμα των χρημάτων και της ιδιοκτησίας, η μνήμη του
ανθρώπου παρουσιάζει μια ιδιαίτερη μεροληψία και υπάρχουν ίχνη δίβουλης
συμπεριφοράς. Θυμίζουν την πρωτόγονη απληστία του βρέφους, που επιδιώκει
να κατακτήσει όλα τα αντικείμενα για να τα βάλει στο στόμα του.
Συμπεριφορά που δεν έχει ξεπερασθεί εντελώς παρά την επίδραση του
πολιτισμού και της αγωγής.
Ο Freud περιγράφει πληθώρα παραδρομών και
λαθών. Στην χαρτοπαιξία, όπου η φιλοκέρδεια αφήνεται να εκδηλωθεί
ελεύθερα, ακόμα και οι πιο έντιμοι οδηγούνται σε μνημονικές πλάνες και
λάθη στους υπολογισμούς και, ασυνείδητα, συμμετέχουν σε μικροαπάτες. Οι
έμποροι επίσης διστάζουν να πληρώσουν λογαριασμούς που δεν τους
αποφέρουν κέρδη ως έκφραση απροθυμίας να εκταμιεύσουν χρήματα, αφού όπως
λέει ο Brill: «Τείνουμε περισσότερο να χάνουμε επιστολές με
λογαριασμούς παρά με επιταγές». Τέλος, είναι πολύ συχνή η παραπραξία των
γυναικών που ξεχνούν να πληρώσουν τον γιατρό, επειδή ξέχασαν το
πορτοφόλι τους, συμπεριφορά που σχετίζεται με ενδόμυχες και λιγότερο
συνειδητοποιημένες παρορμήσεις. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Freud: «Για
τα ωραία τους μάτια. Πληρώνουν τρόπον τινά με τη θέα τους.»
Οι
παραπραξίες, παραδρομές ή τα φροϋδικά ολισθήματα είναι λοιπόν μέσα στη
ζωή μας. Το μόνο που μένει είναι να τα ανακαλύψουμε και να τα
χρησιμοποιήσουμε για να μάθουμε περισσότερα για το ασυνείδητό μας και
έτσι να έρθουμε πιο κοντά στην αυτογνωσία.
Πηγή: Freud S., Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής, 1992 - Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου