25/5/2025
Πώς ζούσαν οι Έλληνες της σκλαβωμένης Μακεδονίας μας; Ποιοι υπέφεραν τα πάνδεινα; Ποιοι στάθηκαν πιο τυχεροί;
Αιώνες σκλαβωμένοι στους τούρκους, και σαν να μην έφτανε αυτό, ήρθαν και οι βούλγαροι, που με την βοήθεια των ρώσων, ρήμαζαν με ύπουλους και βίαιους τρόπους χωριά και πόλεις, με στόχο να αρπάξουν την Μακεδονία του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τους Έλληνες, για να φτιάξουν την δική τους ψευτομακεδονία - από τότε μέχρι σήμερα έχουν τον ίδιο σκοπό οι σλάβοι...
Και όμως! Εκείνοι οι χιλιοβασανισμένοι Έλληνες είχαν καταφέρει ακόμα και να αναπτύξουν πολιτισμό! Βέβαια, όπως μας πληροφορεί ο Γ. Μόδης, υπήρχαν διαφορές πολιτισμού από τόπο σε τόπο:
"Μεγάλη ήταν η διαφορά του πολιτισμού. Στις πόλεις και κωμοπόλεις επικρατούσε γενικά ο ελληνοβυζαντινός πολιτισμός. Αντίθεση ριζική παρουσίαζαν τα χωριά. Μπορεί αδίστακτα να λεχθή ότι οι κυριώτερος μοχλός της προόδου υπήρξε η ξενιτειά. Ορεινά βλαχοχώρια, όπως η Κλεισούρα, η Νεβάσκα (Νυμφαίον), το Πισοδέρι, το Μεγάροβο, ο Τύρναβος, η Μηλόβιτσα, το Κρούσοβο και άλλα, όπως το Βλάτσι (Βλάστη), η Κατρανίτσα (Πύργοι), που ήσαν φύσει θεόφτωχα, αλλά ξενιτεύονταν ανέκαθεν στην Πόλη, στην Αίγυπτο, στην Ευρώπη, την Ρουμανία κ.τ.λ. έστεκαν σχετικά με τα καμποχώρια σε ύψος πολιτιστικό, όσο τουλάχιστον και υψομετρικό.
Οι πρόξενοι του Μοναστηριού το 1909 γύρισαν κατάπληκτοι από μία εκδρομή στο Νυμφαίο. Δεν φαντάζονταν ότι θα συναντούσαν τόση ευμάρεια και πολυτέλεια σε τόσο απόμερο και απρόσιτο βουνό. Τους σέρβιραν σε πιάτα και ποτήρια ασημένια και με μαχαιροπίρουνα μαλαματένια. Ζωηρή εντύπωση τούς έκαμε και το Πισοδέρι.
Είναι πολύ αμφίβολο δυστυχώς αν τα ωραία μας ορεινά χωριά, εθνικά στολίσματα και ορμητήρια, θα ξαναβρούν καμμιά φορά την παλαιά τους αίγλη και ακμή ύστερα από το ρήμαγμα της κατοχής και της ανταρσίας.
Η Κρυσταλλοπηγή, η Ιεροπηγή και άλλα γύρω χωριά, που δούλευαν στην Αθήνα, το Εμπόριο, το Σκλήθρο, ο Άγιος Παντελεήμων και άλλα, που είχαν να κάμουν με την Κωνσταντινούπολη, είχαν επίσης ανώτερο επίπεδο ζωής. Η Σιάτιστα εξάλλου, η Κοζάνη, η Καστοριά, που ξενιτεύονταν πριν 200 και 200 χρόνια στην Αυστροουγγαρία, είχαν δημιουργήσει μερικά παλαιά και αξιοπρόσεκτα σπίτια, όπου ο μακαρίτης αρχιτέκτων και καλλιτέχνης Αριστοτέλης Ζάχος ανακάλυψε νεοβυζαντινό ή μακεδονικό αρχιτεκτονικό τύπο και ρυθμό.
Τα περισσότερα καμποχώρια, αντιθέτως, με τις αχυρένιες σκεπές και τις ομηρικές "εστίες" δεν είχαν σημειώσει πολλή εξέλιξη από την μεσαιωνική και ίσως την προϊστορική εποχή. Τα σπίτια των χωριών του Μοριχόβου, του Περλεπέ, μερικών του Μοναστηριού και της Φλώρινας ήσαν ορθογώνια κτίσματα, που είχαν μια τρύπα στη στέγη, για να βγαίνη ο καπνός, και άλλη μια στη γη, για να παράγεται με το "άσβεστό της πυρ" ο καπνός.
Ένα τσουκάλι βρισκόταν πάντοτε κρεμασμένο στη φωτιά από μια αλυσίδα πιο μαύρη και από κείνη της κολάσεως. Ολόγυρα από την πρωτόγονη αυτή εστία συγκεντρωνόταν την ημέρα και κοιμόταν την νύκτα όλη η οικογένεια. Ήταν το κέντρο του σπιτιού, που εξηγεί γιατί οι αρχαίοι είχαν καθιερώσει το "υπέρ βωμών και εστιών". Λίγο παρέκει και μέσα στο σπίτι διανυκτέρευαν και τα μεγάλα ζώα. Έρριχναν συχνά βλέμματα γεμάτα βουβή ζήλεια στους ανθρώπους και στα σκυλιά που απολάμβαναν όλη τη θαλπωρή της φωτιάς.
Ανάλογα σπίτια έβλεπε κανείς και στα χωριά των Βεντζίων, των Γρεβενών και της Καλαμπάκας. Άλλο τόσο άθλιες, αν μη αθλιώτερες τρώγλες ήσαν και κείνα του κάμπου Σκύδρας-Θεσσαλονίκης. Ο πλούσιος και ευλογημένος σήμερα κάμπος ήταν τότε απέραντος ερημικός βαλτότοπος με ελάχιστα κουτσοχώρια, με παραγωγή ολίγο καλαμπόκι, πολλά αγριόχορτα και περισσότερα κουνούπια.
Στον κάμπο πάλι των Σερρών έβλεπε κανείς από το τραίνο παράξενες υψηλές ξύλινες καλύβες πάνω σε δοκάρια, για να υπερέχουν από τα νερά και να μετακινούνται, όταν πλημμύριζε ο Στρυμόνας.
Πυκνότερα κατοικημένη και εντατικώτερα καλλιεργημένη ήταν σχετικά η Δυτική Μακεδονία. Η Κεντρική χαρακτηριζόταν ακατάλληλη και απρόσφορη για την σιτοπαραγωγή, όπως το μαρτυρεί και η παροιμία: "Έκαμε και η Κουλακιά σιτάρι". Τα χωριά όμως της Ανατολικής Μακεδονίας, που έβγαζαν τον πολύτιμο και περιζήτητο τότε καπνό, έπλεαν κυριολεκτικά στον πλούτο, την χλιδή και την σπατάλη".
Πηγή: "Μακεδονικός αγών και Μακεδόνες αρχηγοί", Γ. Μόδης - Μακεδονικές Ιστορίες, εκδ. Πάπυρος - Φωτογραφία: Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου