8/12/2025
Η ελιά στα χρόνια του Ομήρου χρησιμοποιείται ως θεραπευτική αλοιφή (το λάδι της),
ως ουσία καλλωπισμού (το λάδι της), ως όπλο (από το ξύλο της καμωμένος ο πάλος που μπήγει ο Οδυσσέας στο μάτι του Κύκλωπα), αλλά και ως σημάδι αναγνώρισης αλάθευτο (η Πηνελόπη πείθεται ότι μπροστά της βρίσκεται επιτέλους ο άντρας της, ο Οδυσσέας, όταν αυτός αρχίζει να μιλά για το κρεβάτι τους καμωμένο από ξύλο ελαιόδεντρου):«Έτσι είπε δοκιμάζοντας τον άντρα της, κι εκείνος γύρισε κι είπε με θυμό στο λατρευτό του ταίρι. “Γυναίκα, αυτός ο λόγος σου μου πλήγωσε τα σπλάχνα. Ποιος πήγε στο κρεβάτι μου να το παραμερίσει; Δύσκολα αυτό θα το ΄κανε κι ο πιο καλός τεχνίτης, εκτός αν ήθελε ο θεός ο ίδιος να κατέβει και σ΄ άλλο μέρος εύκολα θα το τοποθετούσε. Όμως κανείς θνητός στη γη, κι ας ήταν νιος λεβέντης, δε θα το σάλευε εύκολα, γιατί είχε ένα σημάδι τρανό, δικό μου τέχνασμα, στο σκαλιστό κρεβάτι. Φιντάνι, ελιάς στενόφυλλης μες στην αυλή μου ανθούσε, χλωρόφλουδο, ολοφούντωτο, χοντρό όπως ένας στύλος. Κι ολόγυρα της έχτισα μια κάμαρα, φτιασμένη με μάρμαρα πελεκητά και με σκεπή από πάνω κι έβαλα πόρτες ταιριαστές κι ομορφοκαμωμένες. Έκοψα της πυκνόφυλλης ελιάς τη φούντα τότες και τον κορμό κλαδεύοντας τον πελεκώ απ΄ τη ρίζα μ΄ ένα σκεπάρνι τεχνικά, στη στάφνη ισώνοντάς τον, κι έφτιασα τα κλινόποδα, τρυπώντας με τρυπάνι. Κι εκείθε τότες άρχισα να φτιάνω το κρεβάτι πλουμίζοντάς το μάλαμα και φίλτισι κι ασήμι και μέσα κόκκινο λουρί βοδιού λαμπρό τεντώνω. Να τώρα τα σημάδια του σου τα ΄πα, μήτε ξέρω αν μένει ακόμα ασάλευτο, γυναίκα, το κρεβάτι ή πια απ΄ τη ρίζα το ΄κοψε κανείς κι αλλού το πήγε”» (Ραψωδία ψ, σελ.419-420).
Στις σελίδες του Ομήρου περιγράφονται και ταφικά έθιμα, για την εκπλήρωση των οποίων απαραίτητα χρησιμοποιείται το λάδι. Εκεί, στον τόπο των ψυχών, οι οποίες έχουν την ικανότητα να μιλούν, όπως για παράδειγμα αυτή του Αχιλλέα και αυτή του γιου του Ατρέα, διαβάζουμε: «Και πολεμούσαμε όλοι εκεί όσο βαστούσε η μέρα, κι ο Δίας αν δεν έβρεχε, δε θα ΄παυε κι η μάχη. Κι απ΄ τις ριξιές σαν πήραμε το λείψανο στα πλοία, σε στρώμα σε ξαπλώσαμε (τον Αχιλλέα), και τ΄ όμορφο κορμί σου παστρέψαμε με χλιο νερό και λάδι, κι όλοι γύρω χύνανε δάκρυα οι Δαναοί κι έκοβαν τα μαλλιά τους. […] Μέρες και νύχτες δεκαφτά, χωρίς να πάψει ο θρήνος, σε κλαίγαμε οι αθάνατοι με τους θνητούς ανθρώπους. Στις δεκοχτώ σε δώσαμε στις φλόγες και τριγύρω αρνιά παχιά σου σφάξαμε και τραχηλάτα βόδια. Και συ στα ρούχα των θεών, στο λάδι και στο μέλι καιγόσουν, κι άπειροι Αχαιοί, πεζούρα κι αμαξάδες, τ΄ άρματα ρίχναν στη φωτιά να δυναμώσει η φλόγα. […] Κι όταν πια σ΄ έκαψε η φωτιά, τα κόκαλά σου τ΄ άσπρα συνάξαμε τη χαραυγή και βάλαμε, Αχιλλέα, σε λάδι κι άδολο κρασί» (Ραψωδία ω, σελ.428-429).
Η ελιά, λοιπόν, ενεργά συνδράμει από εκείνην ακόμα την μακρινή και γι΄ αυτό μυθική εποχή στην βελτίωση της ζωής των θνητών, αλλά και στο τελευταίο τους ταξίδι, τους συνοδεύει ως μέρος των ταφικών εθίμων. Σε ένα ακόμα απόσπασμα από το έργο του Ομήρου θα σταθούμε, στο οποίο καταδεικνύεται ότι ο άνθρωπος, ακόμα κι όταν παραμελεί τον εαυτό του, γιατί βαριά βάσανα τον έχουν βρει, δεν παραμελεί την καλλιέργεια δέντρων, και μεταξύ αυτών και της ελιάς, χάρη στα οποία η ζωή συνεχίζεται. Στη σκηνή όπου ο Οδυσσέας συναντά επιτέλους ξανά τον γέρο πατέρα του, διαβάζουμε: «Ε, γέρο, βλέπω τη φυτειά πως ξέρεις να φροντίζεις κι όλα καλά τα νοιάζεσαι, μήτε έχει ένα δεντράκι, μήτε συκιά, μήτε αχλαδιά, πρασιά κι ελιά και κλήμα, που να ΄ναι απεριποίητο σ΄ όλο τον κήπο μέσα. Κι ένα άλλο τώρα θα σου πω, να μη θυμώσεις όμως. Μονάχα εσύ είσαι ακοίταχτος και στα γεράματά σου τέτοια φορείς παλιόρουχα κι είσαι λερός ο ίδιος» (Ραψωδία ω, σελ.436).
Ο Όμηρος, οι ήρωες, οι πραγματικότητες εκείνης της εποχής και οι μύθοι, όλα μπλέκονται μεταξύ τους και δημιουργούν μια αλυσίδα, κάθε κρίκος της οποίας μαρτυρεί την ανθρώπινη ζωή και την εξέλιξή της. Σε όλη αυτή την εξελικτική διαδικασία της ανθρώπινης ύπαρξης, στον Ελλαδικό χώρο, πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει το ελαιόδεντρο και οι καρποί του.
Νίκη Μάρκου -Φωτογραφία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου