Μαρμαρωμένος Βασιλιάς, Ιωάννης Γ΄Δούκας Βατάτζης, 4 Νοεμβρίου: Οι Έλληνες χωρίς την Πόλη είναι μικροί

 
4/11/2023

4 Νοεμβρίου τιμάται η μνήμη του Άγιου Αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη. Ποιος ήταν αυτός ο Έλληνας από το Διδυμότειχο που έβαλε τα θεμέλια για να πάρουν πίσω οι Έλληνες την Πόλη; 

Όσα και να πούμε για τον Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη, δεν θα είναι αρκετά, μα πρέπει και αυτά τα λίγα να τα πούμε, μήπως και αυτό μας βοηθήσει να γίνουμε καλύτεροι Έλληνες. 

Αυτός ο αυτοκράτορας ανήκε στην κατηγορία εκείνων που κυβερνούσαν ως στρατιώτες την χώρα και τον λαό τους, και όχι ως ευνούχοι. Ο Βατάτζης υπερασπίστηκε την αυτοκρατορία του με σύνεση, έχοντας ως πρώτο του μέλημα τον λαό του. Δεν τον ενδιέφερε ο πλουτισμός και η χλιδή. Τον ενδιέφερε να έχει ο λαός καλό βιοτικό επίπεδο, παιδεία και αγάπη για την πατρίδα. Έπραξε τα πάντα για να δώσει στον λαό του το σωστό παράδειγμα. Και ο λαός τού το αναγνώρισε. Ακόμα και για τις λανθασμένες ενέργειες του αυτοκράτορα Βατάτζη, ο λαός έδειχνε καρτερία και εμπιστοσύνη, έχοντας την βεβαιότητα ότι αυτός ο άνδρας θα επανορθώσει, και δεν θα βλάψει τελικά τον ελληνισμό.

 Όσα πέτυχε στα χρόνια της βασιλείας του ο Βατάτζης είναι άκρως σημαντικά, ειδικά αν λάβει υπόψη κάποιος τις δύσκολες συνθήκες ζωής, τότε. Ο ελληνισμός στην ηπειρωτική Ελλάδα (που δεν είχε την σημερινή της μορφή) ήταν διασπασμένος. Τα Βαλκάνια κατακερματισμένα. Ο πάπας άπληστος με τα βέλη του να δείχνουν συνεχώς προς την Κωνσταντινούπολη, μέσα στην οποία οι φράγκοι έπρατταν φρικαλεότητες. Συνωμοσίες και ραδιουργίες ήταν χαρακτηριστικά κάθε κοινωνίας, τότε. Στην Μεσόγειο επικρατούσαν οι ιταλικές δυνάμεις. Οι αιματηρές συμπλοκές με τους φράγκους και με τις άλλες ιταλικές δυνάμεις, ήταν συχνά και επαναλαμβανόμενα φαινόμενα. Παντού, κυριαρχούσε αστάθεια. Και οι κίνδυνοι από τους μογγόλους κι άλλες τουρκομανικές φυλές ήταν πλέον κι αυτοί πολλοί και σοβαροί. Οι σχέσεις με τον πάπα, παρά τις διπλωματικές προσπάθειες, στην πραγματικότητα ποτέ δεν εξομαλύνθηκαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να πάψει να υπάρχει ο κίνδυνος μιας νέας σταυροφορίας.

Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ο Ιωάννης Βατάτζης κατόρθωσε να ενδυναμώσει το κράτος του εσωτερικά και εξωτερικά. Υπερδιπλασίασε τις κτήσεις του, μετά από πολυμέτωπους αγώνες, στα Βαλκάνια, στην Μικρά Ασία και στο Αιγαίο. Τις μάχες τις τροφοδοτούσε με την οικονομία της χώρα του, που ανθούσε λόγω των συνετών μέτρων που είχε λάβει.

Σε οποιαδήποτε πολεμική ή διπλωματική ενέργεια έκανε, ο λαός, ακόμα κι όταν είχε επιφυλάξεις, ήταν με το μέρος του. Η αυτοκρατορία του ήταν ασφαλής και σταθερή, και έγινε η πιο σημαντική δύναμη στον ευρύτερο βαλκανικό και μικρασιατικό χώρο. Ο αυτοκράτορας Βατάτζης, με το έργο του, είχε ανοίξει τον δρόμο για την ανακατάληψη της Πόλης των Πόλεων, την Κωνσταντινούπολη. Αυτό του το αναγνωρίζουν όλοι οι ιστορικοί. 

Ο Ιωάννης Δούκας Βατάτζης στεκόταν κοντά στον λαό, δεν τον ενδιέφεραν τα υλικά αγαθά!

Ήταν θνητός όμως ο Βατάτζης, ο αυτοκράτορας της Νίκαιας (1222-1254). Και ο θάνατος όλο και τον πλησίαζε, και ο λαός όλο και πιότερο δάκρυζε. Τι έκανε πριν αφήσει την ύστατη πνοή του; 

          «Όταν πλησίαζε η ώρα του θανάτου, την οποία έφερε ο χρόνος – γιατί τα γηρατειά έφτασαν βιαστικά –, επιδόθηκε σε ακόμη περισσότερες ελεημοσύνες και προσευχές και λειτουργίες. Αφού κάλεσε όλους τους δικούς του τούς προέτρεπε να τηρούν πάντοτε τον νόμο του Θεού, αν ήθελαν να είναι υγιείς και να απολαμβάνουν τη θεία πρόνοια […]. Αφού λοιπόν και ο Ιωάννης απηύθυνε στους δικούς του τις ίδιες συμβουλές και ευχήθηκαν ο ένας για τον άλλο τα καλύτερα, πέθανε, όντας μακάριος σε όλη του τη ζωή και ακόμη περισσότερο την ώρα του θανάτου του, γιατί πέθανε με οσιακό τρόπο και όπως θέλει ο Θεός, με προσευχές και δάκρυα και συντετριμμένη καρδιά... 

Είναι λίγοι οι άνθρωποι που έφυγαν, αφήνοντας πίσω τους μεγαλόπνοο έργο. Και ακόμα πιο λίγοι εκείνοι που αγαπήθηκαν από έναν ολόκληρο λαό όσο ήταν ακόμα στην ζωή. Ένας από τους λίγους και εκλεκτούς ήταν ο αυτοκράτορας Ιωάννης Βατάτζης, ο άνδρας που δεν φοβήθηκε τον κίνδυνο και τον πόλεμο για το καλό του ελληνισμού, ο άνδρας που δεν παρασύρθηκε από το αξίωμα και τα πλούτη του, αντίθετα, μοίραζε δίκαια τα υλικά αγαθά στους ανθρώπους του. Ο άνδρας που θα έπρεπε να αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς των πολιτικών και των Ελλήνων, ώστε να πολλαπλασιάζονται ανά τους αιώνες τα οφέλη για τον ελληνισμό.

Απόσπασμα από το βιβλίο:  Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης - Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς των Ελλήνων

Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης, από τα βάθη του χρόνου στέλνει σε μας τούτα τα λόγια: Την πατρίδα να αγαπάς, γιατί χωρίς αυτή είσαι ανύπαρκτος. Οι Έλληνες χωρίς την Πόλη, είναι μικροί! Και πρέπει να ξαναγίνουν μεγάλοι! Δούλεψε γι΄ αυτό τον σκοπό!