Οι άγνωστοι γιατροί του Μακεδονικού Αγώνα, φλογεροί πατριώτες, ανιδιοτελείς Έλληνες

7/7/2025

Πάμε πίσω, στα χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 και την δημιουργία του μικρού απελευθερωμένου Ελληνικού κράτους. Στα χρόνια τα μαύρα που η Μακεδονία μαστιζόταν από τις βίαιες επιθέσεις των τούρκων αλλά και των νεοεμφανιζόμενων σλαβοβούλγαρων.

Παρατημένη από την ελληνική κυβέρνηση, η Μακεδονία έδινε τους δικούς της άνισους αγώνες, μόνη, ξεχασμένη, παραμελημένη. Ωστόσο, κάποιοι Έλληνες δεν υποτάσσονταν στις πάσης μορφής δουλείες, ήταν αποφασισμένοι ή να ελευθερώσουν την Μακεδονία ή να πεθάνουν γι΄ αυτήν.

Μεταξύ αυτών των Ελλήνων ήταν και οι γιατροί, για τους οποίους πολύ λίγο μιλούμε ή και καθόλου, στα χρόνια μας.

Εκείνα λοιπόν τα χρόνια, και πριν από την έναρξη επισήμως του Μακεδονικού Αγώνα, είχε δημιουργηθεί η «Προσωρινή Κυβέρνηση της Μακεδονίας ή Προσωρινή Κυβέρνησης του Ολύμπου». Πρόεδρος της ήταν ο γιατρός Ευάγγελος Καραβάγκος από το Λιτόχωρο. Μπορεί αυτή η Προσωρινή Κυβέρνηση να απέτυχε στρατιωτικά, ωστόσο πέτυχε σημαντικά στο διπλωματικό πεδίο, αφού κατάφερε την αναθεώρηση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου υπέρ των συμφερόντων του Ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας μας.

Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, δεν ξέρουμε ότι ο γιατρός Καραβάγκος ήταν μυστικός πράκτορας και είχε ήδη λάβει μέρος στην Επανάσταση της Χαλκιδικής το 1854, και ως επί κεφαλής του ένοπλου επαναστατικού κινήματος είχε υψώσει το λάβαρο της Επανάστασης στο Λιτόχωρο. 

Επίσης, δεν γνωρίζουμε τον γιατρό Αθανάσιο Αστερίου από το Λιβάδι Ολύμπου. Αυτός ο γιατρός είχε δηλώσει εθελοντής για να πεθάνει σε κάθε Επανάσταση, όπως στην Κρητική Επανάσταση του 1866 αλλά και στην Μακεδονία. Ήταν αυτός ο συντάκτης της Επαναστατικής Διακήρυξης της «Προσωρινής Κυβέρνησης της Μακεδονίας». 

Ο Αστερίου ήταν πηγή έμπνευσης για τους σκλαβωμένους Έλληνες, γιατί ήταν άρτια καταρτισμένος γιατρός, αλλά ταυτόχρονα ήταν απλός, ευγενικός, αφιλοκερδής και μεγάλος πατριώτης.

Ο γιατρός Ιωάννης Λάζος, με καταγωγή από την Νέα Πέλλα Αταλάντης (ιδρυμένη από τους Μακεδόνες που είχαν εκδιωχθεί από την γη τους), έγινε πολέμαρχος στην Επανάσταση του Ολύμπου (1878). Πόσο μας νοιάζει σήμερα που αυτός ο γιατρός ήταν ένας από τους διοργανωτές μεγάλου συλλαλητηρίου που είχε γίνει εκείνα τα χρόνια υπέρ της αλεξανδρινής γης; Δεν μας νοιάζει και πολύ, ή καθόλου, αυτός όμως προσέφερε τις υπηρεσίες του στο έθνος ανιδιοτελώς!

Ο γιατρός Γεώργιος Παπαζήσης από τον Βελβεντό Κοζάνης, δεν είχε επαναπαυτεί στις δάφνες της επιστήμης και της βολής του. Μετά την μάχη της Καλαμπάκας (1854) όπου έλαβε μέρος εθελοντικά, οργάνωνε τα νοσοκομεία για την αντιμετώπιση της χολέρας, πουλώντας ένα μέρος της περιουσίας του. Μετά, έγινε βασικό στέλεχος της Μακεδονικής Επιτροπής, αρχίατρος στου στρατού μας και γιατρός στην βασιλική αυλή (του Γεώργιου Α’), και μέσω της θέσης του, διασφάλιζε τις μυστικές επαφές Αθηνών-Μακεδονίας.

Όπως έγραφε η εφημερίδα της εποχής «Λαός» (Αύγουστος 1881), ο Γεώργιος Παπαζήσης «…ούτε κόπων, ούτε μόχθων εφείσετο… πάντες δε οι στρατιώται οι νοσηλευθέντες εν τω Βαρβακείω (όπου ήταν διευθυντής), απονέμουσι χάριτας αυτώ διά την όντως πατρικής μέριμναν ην υπέρ αυτών δεικνύει».

Ο γιατρός Παπαζήσης πονώντας βαθιά για την ακόμα σκλαβωμένη μακεδονική γη, και γνωρίζοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο της ελληνικής παιδείας για την αφύπνιση των Ελλήνων, άφησε την περιουσία του στα σχολεία του Βελβεντού καθώς και σε ιδρύματα «Ενώσεως Ελληνίδων» (1896), έτσι ώστε να λάβουν και οι γυναίκες μόρφωση και να εκπροσωπούν επάξια την πατρίδα τους.

Να σημειωθεί ακόμα ότι αυτός ο γιατρός στον ελληνοτουρκικό πόλεμο (1897) εκπαίδευε εθελόντριες νοσηλεύτριες και διηύθυνε ορεινά χειρουργεία. Εργάστηκε ως γιατρός στους Βαλκανικούς Πολέμους, περιέθαλψε πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922) και φρόντιζε γενικά τους φτωχούς Έλληνες ανιδιοτελώς. Πέθανε το 1941, πάμφτωχος.